Τραγούδια όπως τα άκουσαν οι χωρικοί των πόλεων: America Insurrecta

Δύο ήταν. Είχαν συνεννοηθεί να συναντηθούν. Ο ένας έστειλε μήνυμα στο 13033 κωδικός νούμερο 6. Ο άλλος, δεν έστειλε μήνυμα. Είχε τυπώσει το έντυπο και σ? αυτό σημείωσε με το μολύβι την ημερομηνία και άλλαξε την ώρα, σβήνοντας με τη γόμα την παλιά που έγραφε 14.55. Για κωδικό άφησε τον ίδιο. Το ραντεβού ήταν στο άγαλμα. Ο ένας όμως, ενώ ξεκίνησε για το σημείο συνάντησης, άλλαξε γνώμη και έστειλε νέο μήνυμα για αλλαγή κωδικού και έστειλε και στον άλλον sms ακύρωσης. Αυτός ο άλλος, είχε φτάσει νωρίτερα και περίμενε αλλά τότε ήρθε το μήνυμα στο κινητό ότι συγνώμη αλλά άλλαξε η διάθεσή του και δεν θα ?ρθει να μην τον περιμένει στο ραντεβού.

 

Αυτός ο άλλος, ήμουν εγώ. Και ξεκίνησα για το λιμάνι. Η μέρα ήταν ηλιόλουστη. Διέσχισα τα στενά σοκάκια χαζεύοντας τα κτίρια και παρατηρώντας τα πρόσωπα των περαστικών. Βιαστικοί και σφιγμένοι έδειχναν. Πέρασα την πύλη και στάθηκα να αγναντέψω την θάλασσα. Τα καράβια στον ορίζοντα έμοιαζαν ψεύτικα, θαρρείς και κάποιος τα είχε βάλειm απάνω στα νερά. Ανάλαφρα στέκονταν. Τα έβλεπα μέσα από τα κλαδιά μιας ελιάς που απάνω στα φύλλα της έλαμπε ο ήλιος και αυτά ασήμιζαν.

 

Έκλεισα για λίγο τα μάτια κι είδα το λιμάνι όπως ήταν, λέει, παλιά. Φωνές ακούγονταν,

καράβια σφύριζαν, μαντήλια ανέμιζαν, καλάθια ξεφόρτωναν, μπαούλα, βαλίτσες και

κοφίνια και τα κύματα χτυπούσαν απάνω στον κάβο και μέσα στο πλήθος ξεχώριζαν κάτι

φιγούρες με λεπτές κοψιές, κάτι άλλες με τουρμπάνια στο κεφάλι και μακριά παλτά κι

ακούγονταν λέξεις σε πολλές γλώσσες. Γυναίκες φαίνονταν με καπέλα και δαχτυλίδια στα

χέρια κι άλλες με μακριά φουστάνια και μαντήλια στα μαλλιά, με τα φλουριά στον λαιμό

που έλαμπαν απάνω στα σκούρα ρούχα. Ήταν και μερικοί με κάτι καπέλα γούνινα

κατεβασμένα ως τ? αυτιά, γιατί χιόνιζε. Έπεφταν πυκνές νιφάδες χιόνι στις πύλες και έμενε

πίσω ο μαύρος καπνός από τα καράβια που έφευγαν. Και ο ουρανός φαίνονταν πηχτός και

άσπρος.
 

Ύστερα φάνηκαν άλλα λιμάνια, ξένα. Ακούστηκαν άλλες φωνές. Ακούστηκαν ψίθυροι και τραγούδια σαν ψαλμωδίες και μουρμουρητά. Ανακατώθηκαν φράσεις και ρυθμοί θαρρείς και υφαίνονταν έναν σκοπός αργός, μακρόσυρτος και λυπητερός. Όλα τα τραγούδια των λιμανιών είναι μελαγχολικά κι έχουν μέσα τους έναν χωρισμό. Φυσάει στα λιμάνια ένας αέρας παράξενος και φέρνει τραγούδια.

 

Τι έλεγαν αυτά τα τραγούδια; Μάνα μου μην με στέλνεις να με παντρέψεις πίσω απ? τα βουνά, Πέρα μακριά στα χιονισμένα βουνά έχασα την αγάπη μου, Μάνα μου τα λουλούδια μου συχνά να τα ποτίζεις, Κίνησαν τα καράβια, Θέλω νερό απ? τον τόπο μου και μήλο απ? τη μηλιά μου, Αφήνω γεια στις όμορφες και γεια στις μαυρομάτες, Με το φεγγάρι περπατώ με τ? άστρι κουβεντιάζω, Μη μου μιλάς γι? αγάπη, Μη με στέλνεις μάνα στην Αμερική, Ξένος ήμαν κι ήρθα τώρα, Θα φύγω, θα με χάσεις, Κοράσιον ετραγούδαγε, Soledad.

 

Ονόματα ακούγονταν, Βεατρίκη, Ελισάβετ, Ελεονώρα, Ματτίας, Κάρολος, Φρειδερίκος, Γουλιέλμος, Άννα, Ισαβέλλα, Φραγκίσκος, Ιωάννης, Λέοπολντ, Φερδινάνδος, Domenico, Σεμπάστιαν, Μιχαήλ, Θεοδώρα, Victoria, Αναστασία, Ιωσήφ, Μαργαρίτα, Stepjan.

 

Φωτιές έκαιγαν στις πύλες των πόλεων και στέκονταν οι φρουροί σαν αγάλματα. Κι ανέβαινε ο καπνός ψηλά και φάνηκαν οι κατακτητές και οι ιδρυτές των πόλεων.

 

Ποδοβολητά ακούγονταν και μέσα στην ομίχλη οι τυμπανιστές του ηγεμόνα Stefan III, περικύκλωσαν τα στρατεύματα που πολιορκούσαν τα μέρη εκείνα, πέρα από το ποτάμι. Έτσι κερδήθηκε η μάχη στο Vaslui με το τέχνασμα της μουσικής, για να χαθεί το επόμενο έτος και τα στρατεύματα των Οθωμανών να περάσουν το σύνορο κατατροπώνοντας τις ομάδες που είχαν παραταχτεί στις πεδιάδες της ανατολικής Ευρώπης. Ερείπια σωριάστηκαν και κάπνιζαν οι πόλεις στα θεμέλια σπιτιών και κάστρων. Και στα πεδία των μαχών κείτουνταν το άνθος φέουδων και ηγεμονιών, οι στρατιώτες των καιρών εκείνων, νέοι και άβγαλτοι στη ζωή και στο μυστήριο του κόσμου, παραδομένοι και θυσιασμένοι, άθυρμα της μοίρας.

 

Απάνω σ? αυτά τα λιβάδια που έγιναν πεδία των μαχών και νεκροταφεία, θεμελιώθηκαν νέες πόλεις. Χτίστηκαν αεροδρόμια, φυλακές, στρατόπεδα. Αλλού εγκαταλείφθηκαν και έφυγαν οι άνθρωποι για μέρη μακρινά, αναζητώντας καινούργιο πεπρωμένο για τις επόμενες γενιές. Και η φύση σκέπασε αυτά τα ερείπια, περιμένοντας άλλους αιώνες κι άλλους κατακτητές και ερευνητές να ανακαλύψουν τα οχυρά και τις αρχαίες πολιτείες με τα κρυμμένα μυστικά τους. Γενεαλογίες γράφτηκαν και χρονικά και οι τροβαδούροι τραγούδησαν μπαλάντες, εξιστορώντας πάθη και ηρωικά κατορθώματα, προδοσίες και κατακτήσεις, ονοματίζοντας πρόσωπα και πόλεις, Aarhus, Βίλνιους, Βενετία, Χάνδαξ, Νικόπολις, Navarino, Αλεξάνδρεια, Σαλαμάνκα, Ματζικέρτ, Κάλεβα, Θεμίσκυρα, Ουψάλα, Νόβγκοροντ, Κορκ, Μπαθ, Αστάνα, Ναύκρατις, Santiago, Punta Arenas, Βίνια δελ Μαρ, Αβάνα, Guy Fawkes, Yuri Dolgarugi, Γουστάβο Βάσα, Μέγας Πέτρος, Αλέξανδρος.

 

Καράβια εξοπλίστηκαν και ρίχτηκαν στα πελάγη με αλλόκοτα πληρώματα και τολμηρούς κυβερνήτες. Κίνησαν ν? ανακαλύψουν νέες γαίες, συνεχίζοντας παλιές παραδόσεις και οράματα, υψώνοντας λάβαρα, θυρεούς και σημαίες. Και φάνηκαν οι άγριες θάλασσες και οι απέραντοι ωκεανοί και τα νησιά ξεμύτισαν στο πέλαγος, Φερόες, Κουρίλες, Skye, Αλβιόνα, Isla de la Juventud, Spinalonga, Tristan da cunha, Σαμοθράκη, Δήλος, Κορσική, Γαύδος, Isla Negra, γραμμένα σε κύκλους στον αιώνιο μετατοπισμό τους, ζωγραφισμένα πάνω στους κοσμικούς γεωγραφικούς χάρτες. Σφύριξαν τα καράβια και αντήχησαν στα πέρατα του κόσμου. Σκοτείνιασε το φως του ήλιου. Νύχτωσε. Και ξημέρωσε σε άλλη γη.

Ήταν Αύγουστος, καλοκαίρι. Νύχτα αστερόεσσα. Και βρεθήκαμε όλοι μαζί σε μια συναυλία. Παράσιτα ακούγονταν από τα μεγάφωνα. Χειροκροτήματα. Τα φώτα έσβησαν. Το πλήθος ησύχασε. Και ακούστηκε το εμβληματικό τραγούδι America Insurrecta -Ξεσηκωμένη Αμερική, με τον Πέτρο Πανδή και την Μαρία Φαραντούρη, από το ποίημα Κάντο Χενεράλ του Xιλιανού ποιητή Pablo Neruda, στη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη.

 

CANTO GENERAL

Μίκης Θεοδωράκης – Pablo Neruda (Nobel 1971)

Letras de Canciones: Pablo Neruda Música: Mikis Theodorakis

America Insurrecta – Ξεσηκωμένη Αμερική.

(μετάφραση Δανάη Στρατηγοπούλου)

 

NUESTRA tierra, ancha tierra, soledades,

se pobló de rumores, brazos, bocas.

Una callada sílaba iba ardiendo,

congregando la rosa clandestina

hasta que las praderas trepidaron

cubiertas de metales y galopes.

Fue dura la verdad como un arado.

Rompió la tierra, estableció el deseo,

hundió sus propagandas germinales

y nació en la secreta primavera.

Fue callada su flor, fue rechazada

su reunión de luz, fue combatida

la levadura colectiva, el beso

de las banderas escondidas,

pero surgió rompiendo las paredes,

apartando las cárceles del suelo.

El pueblo oscuro fue su copa,

recibió la substancia rechazada,

la propagó en los límites marítimos,

la machacó en morteros indomables.

Y salió con las páginas golpeadas

y con la primavera en el camino.

Hora de ayer, hora de mediodía,

hora de hoy otra vez, hora esperada

entre el minuto muerto y el que nace,

en la erizada edad de la mentira.

Patria, naciste de los leñadores,

de hijos sin bautizar, de carpinteros,

de los que dieron como un ave extraña

una gota de sangre voladora,

y hoy nacerás de nuevo duramente

desde donde el traidor y el carcelero

te creen para siempre sumergida.

Hoy nacerás del pueblo como entonces.

Hoy saldrás del carbón y del rocío.

Hoy llegarás a sacudir las puertas

con manos maltratadas,con pedazos

de alma sobreviviente, con racimos

de miradas que no extinguió la muerte,

con herramientas hurañas

armadas bajo los harapos.

 

Η γη μας, γη πλατιά, ερημιές,

πλημμύρισε βουητό, μπράτσα, στόματα.

Μια βουβαμένη συλλαβή άναβε λίγο, λίγο

συγκρατώντας το παράνομο ρόδο,

ωσότου οι πεδιάδες δονήθηκαν όλο

σίδερο και καλπασμό.

Σκληρή η αλήθεια σαν αλέτρι. Έσκισε τη

γη, θεμελίωσε τον πόθο,

έπνιξε τις φύτρες της προπαγάνδας τους

και λευτερώθηκε μέσα στη μυστική άνοιξη.

Είχε βουβαθεί το λουλούδι της, είχε

κυνηγηθεί το συναγμένο φως της,

είχε χτυπηθεί το μαζικό της προζύμι,

των κρυμμένων λάβαρων το φιλί,

αυτή όμως ξεπετάχτηκε σκίζοντας τοίχους

αποσπώντας τις φυλακές απ’ τη γη.

Κούπα της έγινε ο σκούρος λαός.

Παράλαβε το εξοστρακισμένο υλικό το

διάδωσε στης θάλασσας τα πέρατα,

το κοπάνισε σ αδάμαστα γουδιά και βγήκε

με χτυπημένες σελίδες και με την άνοιξη

στο δρόμο. Ώρα χτεσινή, ώρα μεσημεριού,

ώρα σημερινή ξανά, ώρα καρτερεμένη,

ανάμεσα στο λεφτό που πέθανε και σ

αυτό που γεννιέται,

στην αγκαθιασμένη εποχή της ψευτιάς.

Πατρίδα, έχεις γεννηθεί από ξυλοκόπους

από τέκνα αβάφτιστα, από μαραγκούς,

από κείνους που δώσαν σαν παράξενο

πουλί μια σταγόνα αίμα πετούμενο

και σήμερα θα γεννηθείς και πάλι σκληρή,

μες από εκεί που ο προδότης και ο

δεσμοφύλακας σε πιστεύανε παντοτινά θαμμένη.

Σήμερα, όπως και τότε, θα γεννηθείς απ τολαό.

Σήμερα θα βγεις μες απ το κάρβουνο καιτη δρόσι.

Σήμερα θα καταφέρεις να τραντάξεις τις

πόρτες με χέρια κακοπαθιασμένα,

με κομμάτια ψυχής που περισώθηκε,

με δέσμες από βλέμματα που ο θάνατος

δεν έσβησε:

εργαλεία φοβερά κάτω απ τα κουρέλια,

έτοιμα για τη μάχη.

 

«Έπρεπε να φτάσουμε στο χειμώνα του 1980 προς ?81, πάλι στο Παρίσι, για να ολοκληρώσω τη σύνθεση και ενορχήστρωση στα υπόλοιπα πέντε μέρη του CANTO: AMOR AMERICA. SANDINO. LAUTARO, ZAPATA, A MI PARTIDO και φυσικά και το REQUIEM στον PABLO NERUDA, που με τους λίγους στίχους που έγραψα στη μνήμη του μεγάλου ποιητή, νομίζω ότι δίνω όλη μου τη φιλοσοφία -και πίκρα- για την υποβάθμιση και υποταγή των σύγχρονων πνευματικών αξιών στις τρομερές εξουσίες». Μ.Θεοδωράκης. [ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΤΟΥ CANTO GENERAL 1971]

 

(Κάντο Χενεράλ (Γενικό Άσμα) του Πάμπλο Νερούδα

Συνθέτης: Μίκης Θεοδωράκης

Ερμηνεία: Πέτρος Πανδής / Μαρία Φαραντούρη

Ορχήστρα και Χορωδία St. Jacobs της Στοκχόλμης

Αύγουστος 1983, θέατρο Λυκαβηττού

Canto General by Pablo Neruda

Composer: Mikis Theodorakis

Performer: Petros Pandis / Maria Faranturi

Orchestra and Chorus of St. Jacobs of Stockholm

August 1983, Lycabettus Theater)

 

(Κάποιοι Χωρικοί, Καφενείο Αρχιπέλαγος)

Κείμενο: Άγγελα-Αγγέλα Μάντζιου