«Χρονικό του Μοναστηριού» του Ζοζέ Σαραμάγκου (τα αγαπημένα μας βιβλία)

μτφ: Αθηνά Ψύλλια

 

Ανάμεσα στα πολλά και ενδιαφέροντα βιβλία που μπορεί να διαβάσει ένας αναγνώστης, υπάρχουν κι εκείνα τα λίγα, τα εξαιρετικά για την ψυχοσύνθεσή του και τις προτιμήσεις του που ξεπερνούν το όριο του ευχάριστου, γίνονται πρόξενοι σκέψεων, προβληματισμών και μέσο διεύρυνσης τόσο της φαντασίας όσο και της γνώσης. Συχνά δε, μέσα από αυτή τη διεργασία, καταφέρνουν να μετακινήσουν την οπτική ζωής του αναγνώστη. Αυτά τα βιβλία είναι που κάνουν τους βιβλιόφιλους να παραδέχονται για τον εαυτό τους, πως «είναι και τα βιβλία που έχουν διαβάσει». 
 

Ένα από τα μυθιστορήματα που ανήκει στην παραπάνω κατηγορία είναι και του Πορτογάλου Νομπελίστα συγγραφέα (1998) Ζοζέ Σαραμάγκου, «Χρονικό του Μοναστηριού», χωρίς να είναι το μόνο από όσα άφησε παρακαταθήκη ο μοναδικός αυτός δημιουργός που πέθανε το 2010.

Στο συγκεκριμένο βιβλίο ο Σαραμάγκου καλλιεργεί την αίσθηση ότι διηγείται ένα παραμύθι που εκτυλίσσεται τον 18ο αιώνα στην Πορτογαλία. Ήταν μια φορά κι έναν καιρό λοιπόν, ένας βασιλιάς που έταξε να χτίσει ένα τεράστιο μοναστήρι σε μια μικρή κωμόπολη αν ο Θεός του έδινε διάδοχο. Ήταν μια φορά κι έναν καιρό 50.000 εργάτες που εξαναγκάστηκαν να το χτίσουν. Ήταν ακόμα ένας κουλός στρατιώτης που αγάπησε μια γυναίκα η οποία έβλεπε αυτό που δεν μπορούσε να δει κανείς. Ήταν κι ένας ιερέας- εφευρέτης που ήθελε να πετάξει, αλλά πέθανε τρελός. Ήταν μια φορά κι έναν καιρό η Ιερά Εξέταση…
 

Κι ενώ η ανάγνωση προχωράει και μπαίνεις όλο και πιο βαθιά μέσα στο «μύθο», γνωρίζεις τους πρωταγωνιστές και συμπάσχεις με τη ζωή τους, τις κακουχίες, τα γυρίσματα, το περιβάλλον της ένδειας και του σκοταδισμού που τους έλαχε να ζήσουν, ταυτόχρονα έρχεσαι αντιμέτωπος με τον πλούτο, τη χλιδή και τις ίντριγκες της εξουσίας, η οποία στο όνομα του θεού των χριστιανών επιβάλλει την κυριαρχική της θέληση, αποκλείοντας σχεδόν τους εξαθλιωμένους κοινούς θνητούς κι από το ελάχιστο δικαίωμα του να υπάρχουν και να ονειρεύονται.
 

Ο μύθος όμως του Σαραμάγκου, δεν είναι διόλου παραμύθι. Βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία που υπάρχουν καταγεγραμμένα από την ανέγερση του μοναστηριού – παλατιού της Μάφρα, τον καιρό εκείνο. Ακόμη και ο ιερέας – εφευρέτης Μπαρτολομέου Λορένσο ντε Γκουσμάο που έχει έναν ουσιαστικό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής, ήταν ένα πραγματικό πρόσωπο, επιστήμονας και κάτοχος ευρεσιτεχνίας. 
 

Σήμερα, το παλάτι-μοναστήρι της Μάφρα αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα της Πορτογαλίας που το επισκέπτονται χιλιάδες τουρίστες.

 

Ο Σαραμάγκου μέσα από τις λεπτομερείς περιγραφές των τρόπων χτισίματος του μοναστηριού, δημιουργεί την αίσθηση στον αναγνώστη ότι ήταν παρών και παρακολουθούσε την όλη γιγάντια προσπάθεια από κοντά, ενώ ταυτόχρονα με τον τρόπο γραφής του, με τις μακριές προτάσεις χωρίς τελείες και παραγράφους, νομίζεις πώς έχεις κάποιον απέναντί σου να σου διηγείται προφορικά το «παραμύθι». 
 

Εκείνο που είναι εκπληκτικό από την αρχή μέχρι το τέλος του βιβλίου, είναι ο υποδόριος τρόπος με τον οποίο ενσταλάζει την κριτική του για την εξάσκηση της εξουσίας εκ μέρους της εκκλησίας, την ύπουλη επιβολή της κυριαρχίας της μέσω της σπάθης ενός θεού τιμωρού, αμείλικτου και βίαιου για τους παραστρατούντες, ενώ ταυτόχρονα η ίδια τρέφει μέσα στους κόλπους της τη διαφθορά κάθε είδους.  Ο Σαραμάγκου δεν το λέει, το δείχνει με τη δύναμη της πένας του, μην αφήνοντας αμφιβολίες σε κανέναν. 
 

Το «Χρονικό του Μοναστηριού» απευθύνεται σε εκείνους τους αναγνώστες που αναζητούν κλασσικά λογοτεχνικά έργα που προσφέρουν μοναδικές αναγνωστικές εμπειρίες αλλά και γνώση, που τον βάζουν αντιμέτωπο με την ίδια του τη σκέψη, τα πιστεύω αλλά και τις πράξεις του. Για όσους δεν έχουν έρθει σε επαφή με άλλο έργο του Σαραμάγκου, χρειάζεται στις πρώτες 10-20 σελίδες υπομονή και επιμονή μέχρι να συνηθίσει τον ιδιότυπο τρόπο γραφής του και να απορροφηθεί από εκεί και πέρα στην ανάγνωση.

 

cityportal.gr / «Χρονικό του Μοναστηριού» του Ζοζέ Σαραμάγκου / Προτείνει η Μαρία Ψωμά Πετρίδου