Γεννημένος σε μια πλούσια καθολική οικογένεια εμπόρων σαπουνιών και ελαίων, ο Ζακ Μαρί Εμίλ Λακάν (Jacques-Marie Emile Lacan 13 Απριλίου 1901 – 9 Σεπτεμβρίου 1981) ήταν παιδί μιας τρίτεκνης οικογένειας και ανατράφηκε σε ένα αυστηρό περιβάλλον.
Ζακ Λακάν
Η παιδική του ηλικία
Η θέση του παππού του, αυταρχικού και κομφορμιστή, στην οικογενειακή ζωή θα επηρεάσει τη ζωή του μικρού Ζακ. Η οικογένειά του μετακόμισε στο Παρίσι από την Ορλεάνη και τοποθέτησε τον μικρό Ζακ στο ιδιωτικό ιησουιτικό σχολείο Στανισλάς. Έκανε λαμπρές σπουδές εκεί, αλλά το μεγάλο ενδιαφέρον του για τον Σπινόζα τον έφτασε να δηλώνει άθεος. Ταυτόχρονα, ο αδερφός του, ήταν ήδη πολύ ευσεβής και αποφάσισε να μπει στα τάγματα των Βενεδικτίνων.
Οι οικογενειακές συγκρούσεις είναι ένα από τα πρώτα αντικείμενα που έζησε ο νεαρός άνδρας με τον ασυμβίβαστο χαρακτήρα. Το 1920, αφού απορρίφθηκε ως πολύ αδύναμος για στρατιωτική θητεία, εισάγεται στην ιατρική σχολή και το 1926 ειδικεύεται στην Νευρολογία-Ψυχιατρική στο γνωστό Νοσοκομείο Αγία Άννα του Παρισιού (Sainte Anne). Τον ενδιέφεραν ιδιαιτέρως οι φιλοσοφικές θεωρίες των Καρλ Γιάσπερς και Μάρτιν Χάιντεγκερ και παρακολούθησε σεμινάρια για τον Χέγκελ από τον Κογιέβ.
Οι απαρχές ενός μεγάλου δασκάλου
Καθώς ανακάλυψε τον Φρόιντ, ολοκλήρωσε τη διατριβή του στην ψυχιατρική και τον Ιούνιο του 1932 ακολούθησε την εκπαίδευση στην ψυχαναλυτική θεραπεία της Γαλλικής Εταιρείας Ψυχανάλυσης μέχρι το 1938.
Ο Λακάν παντρεύτηκε το 1934 με τη Μαρί-Λουίζ Μπλοντέν και απέκτησαν τρία παιδιά: την Καρολίν Ροζέ (1937), τον Τιμπό (1939) και την Σιμπίλ (1940). Μετά γνώρισε μια νεαρή ηθοποιό, τη Σίλβια Μπατάιγ, με την οποία απέκτησε μια κόρη το 1941, Τζουντίθ, που δηλώθηκε με το όνομα Judith Bataille κι έγινε αργότερα γνωστή ψυχαναλύτρια ως Τζουντίθ Μιλέρ. Ο Λακάν θα παντρευτεί τη Σύλβια το 1953 και θα ζήσει μαζί της μέχρι το θάνατό του το 1981.
Το 1931, ο Λακάν γράφει το πρώτο θεωρητικό του κείμενο με τίτλο: « Δομές παρανοϊκών ψυχώσεων», δείχνοντας το μεγάλο ενδιαφέρον του για τη γυναικεία παράνοια.
Aimée (αγαπημένη) – H ασθενής που θα αποτελέσει το αντικείμενο της ψυχιατρικής του διατριβής
Το 1931, ο Λακάν παρακολουθεί στο νοσοκομείο Αγία Άννα του Παρισιού, μια ασθενή (Marguerite Pantaine), η οποία εγκλείστηκε στην ψυχιατρική πτέρυγα, μετά από μια απόπειρα δολοφονίας με μαχαίρι σε μια διάσημη ηθοποιό. Η ασθενής εξέφραζε ένα παρανοϊκό παραλήρημα με ιδέες μεγαλείου και υπέρτατων αποστολών. Ο Λακάν στα γραπτά ονόμασε την ασθενή του «Aimée» δηλαδή Αγαπημένη και τελικά την έκανε αντικείμενο της διδακτορικής του διατριβής με θέμα: «Η παρανοϊκή ψύχωση στις συνδέσεις της με την προσωπικότητα».
Αποδεικνύει ότι η «Αγαπημένη» αναπτύσσει μια παράνοια αυτοτιμωρίας και ότι η εγκληματική της πράξη στρέφεται και προς τον εαυτό της. Αυτή η πράξη διαγράφει τις ενοχές της και προκαλεί βελτίωση στις διαταραχές της. Ήταν η Marie-Thérèse Bergerot, μια χήρα δεκαπέντε χρόνια μεγαλύτερή του, που χρηματοδότησε τη δημοσίευση αυτής της διατριβής. Στη συνέχεια ο Λακάν εντάχθηκε στην Ψυχαναλυτική Εταιρεία του Παρισιού (SPP) και ανέπτυξε τη διάσημη θεωρία του για το στάδιο του καθρέπτη (stade du miroir).
Oι κύκλοι των Σουρεαλιστών και ο Λακάν
Παράλληλα με τη δουλειά του στο ψυχιατρικό νοσοκομείο Sainte-Anne, ο Λακάν συνεχίζει να συχνάζει σε κύκλους σουρεαλιστών. Τον βρίσκουμε λοιπόν στον ”παρακμιακό” κύκλο της κόμισσας Isabel Dato όπου γνώρισε τον Georges Bataille και τον Pierre Drieu LaRochelle. Γνωρίζει επίσης τον Σαλβαδόρ Νταλί, από τον οποίο διάβασε το έργο του “L’Âne pourri” (σάπιος γάιδαρος) όπου εξηγεί τη σχέση μεταξύ καλλιτεχνικής δημιουργίας και παράνοιας ώστε να ξεπεραστεί η παθητικότητα της αυτόματης γραφής.
Το νοσοκομείο Sainte-Anne
Από το 1931 έως το 1933, ο Λακάν θα ακολουθήσει μια πολιτική περίθαλψης χωρίς συστηματικό περιορισμό στις εγκαταστάσεις του τμήματος εισαγωγών και στο ιατρείο του νοσοκομείου Sainte-Anne. Με το ιατρείο και την κοινωνική του υπηρεσία, προοιωνίζει την πολιτική που θα δει το φως της δημοσιότητας το 1960 υπό την ώθηση του Georges Daumezon. Την ίδια στιγμή, θα ζητηθούν οι υπηρεσίες του Lacan με αφορμή τη δίκη των αδελφών Papin, δύο νεαρών υπηρετριών που είχαν σκοτώσει το αφεντικό τους.
Η υπόθεση προκάλεσε σάλο και πήρε πολιτική τροπή, θεωρούμενη από ορισμένους ως έκφραση ταξικής εξέγερσης. Ο Ζακ Λακάν θα αντικρούσει από την πλευρά του τους ειδικούς που είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι αδερφές Papin ήταν ποινικά υπεύθυνες. Θα ενασχοληθεί, με αυτή την ευκαιρία, με την αντίληψη των εγκλημάτων πάθους, και θα υποστηρίξει ότι η ικανοποίηση μιας επιθυμίας, αποτελεί μια αυτοτιμωρία, που οδηγεί στην επίλυση ενός ξαφνικού παραληρήματος. Αποκλείει έτσι την προμελέτη της πράξης.
Τα «σιωπηλά χρόνια» του πολέμου
Μέρος του νοσοκομείου της Αγίας Άννας επιτάχθηκε από τον κατακτητή για να χρησιμεύσει ως στρατιωτικό νοσοκομείο, ενώ ένα άλλο τμήμα του, στέγαζε το κομμουνιστικό δίκτυο Εθνικού Εσωτερικού Μετώπου, με επικεφαλής τον Λουσιέν Μποναφέ. Η εμπορία πλαστών πιστοποιητικών ανθεί. Ο Jacques Lacan προσφέρει τη βοήθειά του σε έναν συνάδελφό του, τον Jacques Biézin που απειλείται από τους αντισημιτικούς νόμους.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της Κατοχής, ο Λακάν αρνιόταν να δημοσιεύσει ή να διδάξει, αλλά ακολούθησε ιδιωτικά τη δραστηριότητά του ως ψυχαναλυτής. Εκμεταλλεύτηκε επίσης αυτά τα χρόνια σιωπής για να αρχίσει να μελετά τα κινέζικα, μια «ιδεογραφική» γλώσσα που έδινε μεγαλύτερη βαρύτητα στη σχέση του σημαινομένου με το σημείο, παρά στην αλήθεια του σημαίνοντος.
H Ψυχαναλυτική Εταιρεία του Παρισιού
Το 1951, ο Λακάν συμμετείχε στις συνεδριάσεις που οργάνωσε o Ιατρικός Σύλλογος με θέμα την άδεια άσκησης της ψυχανάλυσης από μη γιατρούς και τάχθηκε υπέρ της «λαϊκής» ανάλυσης για κλινικούς λόγους, αφού έχουν ψυχαναλυθεί οι ίδιοι. Το 1953, ο Ζακ Λακάν έγινε πρόεδρος της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας του Παρισιού.
Λίγους μήνες αργότερα, παραιτήθηκε μαζί με άλλους αναλυτές, όπως ο Daniel Lagache και η Françoise Dolto. Συμμετείχε μαζί τους στη δημιουργία της Γαλλικής Εταιρείας Ψυχανάλυσης (SFP). Κάνει τα γνωστά του εβδομαδιαία Σεμινάρια στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού (Paris VIII).
Πόλεμος με τη Διεθνή Ψυχαναλυτική Ένωση
Το 1954, η Διεθνής Ένωση Ψυχανάλυσης (IPA), που δημιουργήθηκε από τον Φρόιντ, αρνείται να αναγνωρίσει τη Γαλλική Εταιρεία Ψυχανάλυσης (SFP), απαγορεύοντας έτσι τη διδασκαλία του Λακάν.
Στη συνέχεια ξεκινά μια σειρά από αιτήματα υπαγωγής, έρευνες, επιτροπές και διαπραγματεύσεις που θα διαρκέσουν δέκα χρόνια. Το σημείο διαφωνίας ήταν οι σύντομες συνεδρίες που πραγματοποιούσε ο Λακάν, το περιεχόμενο της διδασκαλίας του, αλλά κυρίως η ίδια η έντονη προσωπικότητα του Γάλλου ψυχαναλυτή.
Ορίζεται τέλος ότι αυτή η Εταιρεία θα γίνει αποδεκτή μόνο εάν δοθούν εγγυήσεις ώστε η διδασκαλία του Λακάν να μην συμμετέχει στην εκπαίδευση των αναλυτών. Ο Λακάν συγκρίνει τον αποκλεισμό του με αφορισμό. Το 1966 εκδίδει το βιβλίο του «Ecrits» (Γραπτά).
Το 1964, πολλά μέλη του SFP, συμπεριλαμβανομένων των Daniel Lagache, Jean-Bertrand Pontalis, Didier Anzieu και Jean Laplanche, ίδρυσαν την Ψυχαναλυτική Ένωση της Γαλλίας (APF), η οποία, αρνούμενη την πρακτική των σύντομων συνεδριών, εντάχθηκε γρήγορα στο IPA. Άλλα μέλη του SFP ίδρυσαν με τον Λακάν τη Γαλλική Σχολή Ψυχανάλυσης (EFP) που αργότερα έγινε η Φροϋδική Σχολή του Παρισιού.
Η Γαλλική Σχολή Ψυχανάλυσης διαλύεται οριστικά το 1980 κι αμέσως ακολουθεί η ίδρυση της Σχολής του Φροϋδικού Αιτίου. Το καταστατικό του υπογράφεται από τον Λακάν που πεθαίνει στις 9 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους.
Ο Λακάν μέσα από τα μάτια της κόρης του Σιμπίλ
Η κόρη του η Σιμπίλ, έγραψε ένα βιβλίο για τον πατέρα της με τον τίτλο «ένας πατέρας παζλ».
Ξεκαθαρίζει ότι: «όταν γεννήθηκα, ο πατέρας μου δεν ήταν πια εκεί».
Κατά μία έννοια, το βιβλίο παρουσιάζει τη φωνή ενός παιδιού που, ενώ έφερε το όνομά του, είχε στην ουσία, ελάχιστες αναμνήσεις της παρουσίας του.
Αν ο Ζακ Λακάν είχε περιγράψει τη λέξη ως «παρουσία από απουσία», η Σιμπίλ Λακάν στρέφεται εδώ στη γλώσσα των απομνημονευμάτων ως μέσο για να συνδυάσει την παρουσία ενός άνδρα που είχε μπει στη ζωή της ερήμην.
Το βιβλίο της Σιμπίλ A Father Puzzle By Sibylle Lacan δεν κυκλοφορεί στην Ελληνική αγορά
Το σημαντικότερο επίτευγμα της λακανικής θεωρίας ήταν αφενός η επανερμηνεία του έργου του Φρόυντ από την άποψη της δομικής γλωσσολογίας και αφετέρου η κλινική της Επιθυμίας και της Ψύχωσης μέσω του αποκλεισμού (forclusion) από τη συμβολική τάξη!
Ζακ Λακάν: O πιο αμφιλεγόμενος ψυχαναλυτής μετά τον Φρόυντ | Αλεξάνδρα Τσουκάτου Ψυχαναλύτρια (Τακτικό μέλος της Βορειοελλαδικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας)
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ Κορνήλιος Καστοριάδης: O φιλόσοφος της αυτονομίας
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
