«Ζωγραφική και Εγκέφαλος» (συνέντευξη της Ρηνιώς Μουρέλου)

Τον Αύγουστο του 2020 εγκαινιάστηκε στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) η έκθεση της Ρηνιώς Μουρέλου με τίτλο «Ζωγραφική και Εγκέφαλος». Ο τρόπος λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία αυτής της σειράς έργων, που συνδέεται με την επονομαζόμενη «συνδετική θεωρία». Σύμφωνα με την εικαστικό, διαφορετικά τμήματα του εγκεφάλου μας ενεργοποιούνται και αλληλεπιδρούν προκειμένου να έχουμε αντίληψη των πραγμάτων, ώστε να κάνουμε σύνθετες σκέψεις και να οδηγούμαστε στην επίλυση πολύπλοκων προβλημάτων. Η Ρηνιώ Μουρέλου, παρατηρώντας τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόταν η ίδια, επιδίωξε να οπτικοποιήσει τις κινήσεις του νου και να αποτυπώσει τη συνεργασία των διαφόρων τμημάτων. Μέσα από απλά μοτίβα και αναπαραστάσεις παρουσιάζεται η δραστηριότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου, που οδηγεί άλλοτε στη φανέρωση και άλλοτε στην απόκρυψη πληροφοριών.

 

Η κα Μουρέλου μας ξενάγησε στην έκθεσή της, μας μίλησε για την κλίση της προς τις εικαστικές τέχνες, για τις σπουδές της αλλά και το ενδιαφέρον της προς τη συνδετική θεωρία.

 

Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τη σχέση σας με τον Γιώργο Μουρέλο; Σας επηρέασε στην καλλιτεχνική σας πορεία;

Θα έλεγα ότι με βοήθησε. O πεθερός μου ασχολήθηκε με την αισθητική, πέρα από το ερευνητικό του έργο πάνω στην επιστήμη. Ήταν ένας άνθρωπος πολύ ρομαντικός και για αυτό όλες του οι επιλογές την εποχή που έζησε σχετίζονταν με τις ρομαντικές απόψεις του 20 ου αιώνα. Κατά τη γνώμη μου δηλαδή. Τον ενδιέφερε, για παράδειγμα, ο Γουναρόπουλος, που έχει όλο αυτό το σουρεαλιστικό αλλά και ρομαντικό, εκρηκτικό έργο, και ο Μπουζιάνης, που έχει αυτό το εξπρεσιονιστικό αλλά αυστηρό έργο. Αυστηρό σε σχέση με την εξπρεσιονιστική του έκφραση. Αυτές ήταν οι μεγάλες του αγάπες στα εικαστικά. Τον ενδιέφερε πολύ αυτό που έκανε. Κάποια από τα έργα μου τα είχε δει και του άρεσαν πάρα πολύ. Πιστεύω ότι εγώ δεν ήμουν τόσο ρομαντική στις εικαστικές μου επιλογές, αλλά τον θαύμαζα και μου άρεζε πολύ το έργο του.
 

Ενώ στις σπουδές σας ασχοληθήκατε με τις θετικές επιστήμες, πώς επιλέξατε να στραφείτε προς την τέχνη; Είχατε ασχοληθεί από μικρή ηλικία;

Ναι μου άρεσε. Την αγαπούσα. Δεν φαντάστηκα, βέβαια, ότι μετά θα ασχολούμουν με την τέχνη. Γενικά την παρακολουθούσα, διάβαζα, πήγα και στο Chelsea School of Arts για μια χρονιά. Μετά έπρεπε να γυρίσω στην Ελλάδα. Ήρθαν έτσι και τα πράγματα. Είναι εποχές που μπορούν να ανοιχτούν στους καλλιτέχνες και άλλες που είναι πολύ δύσκολο. Για παράδειγμα, τώρα είναι πολύ δύσκολο για όσους ασχολούνται με το θέατρο, με το τραγούδι. Τότε, από το 80 και μετά, ήταν μια εποχή που επέτρεπε σε πολλούς να εκφράζονται, ό,τι κι αν είχαν να πουν. Έτσι δοκιμαζόσουν και έβλεπες εάν τα πας καλά ή όχι.

 

Όσον αφορά τη συγκεκριμένη σειρά έργων, πώς ξεκινήσατε να δουλεύετε πάνω σε αυτό το project; Πώς προέκυψαν τα έργα αυτά;

Για εμένα αυτή η δουλειά ξεκίνησε ως μια δουλειά αυτογνωσίας, αλλά στη διαδρομή ανακάλυψα ότι είναι μια δουλειά που αφορά όλους τους ανθρώπους. Πολλές φορές οι καλλιτέχνες αποκαλύπτουν κάτι πολύ προσωπικό, μια όψη του κόσμου πολύ προσωπική. Εγώ, ενώ αρχικά ήταν κάτι που αφορούσε εμένα και το πώς εγώ σκεφτόμουν, τελικά ανακάλυψα ότι είναι έτσι όπως σκέφτεται ο κάθε άνθρωπος. Το κατάλαβα σιγά σιγά, και κυρίως το 89 με τις μαγνητικές εγκεφαλογραφίες. Μέχρι τότε ήξεραν ότι υπήρχαν διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου, αλλά νόμιζαν ότι η μια περιοχή λειτουργεί με έναν τρόπο και ότι η άλλη, για παράδειγμα, τη συμπληρώνει. Υπήρχαν διαφορετικές απόψεις. Όταν αποδείχτηκε ότι για να δώσουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις αισθήσεις κ.τ.λ. λειτουργούν ταυτόχρονα πάρα πολλές περιοχές του εγκεφάλου, είδα ότι δεν είναι μια δουλειά αυτογνωσίας, προσωπικού βιώματος, ότι δηλαδή εμένα λειτουργεί έτσι ο εγκέφαλός μου, αλλά ότι όλοι μας έτσι σκεφτόμαστε. Οι επιστήμονες το 89, 10 χρόνια αφού εγώ είχα ξεκινήσει τη δραστηριότητά μου, το ονόμασαν «συνδετική θεωρία». Αυτό το θέμα εγώ το έλεγα «πολυφρένεια», γιατί δεν γνώριζα πιο πριν. «Πολυφρένεια», λοιπόν, όχι με αρνητική έννοια, γιατί θυμίζει λίγο τη λέξη σχιζοφρένεια, αλλά με θετική έννοια. Ότι, δηλαδή, χάρις σε αυτή την πολυφρένεια του νου υπάρχει η ζωντάνια και ο πλούτος του εγκεφάλου. Είναι κάτι εξαιρετικό και μοναδικό στη φύση. Ακόμη και σε σχέση με τα ζώα, που έχουν αντίληψη και ένστικτα και καταπληκτική ακοή. Η ανθρώπινη αντίληψη είναι κάτι πραγματικά μοναδικό. Βέβαια, εξαιτίας της πολλής μας αντίληψης μπορούμε να οδηγηθούμε από εξαιρετικούς δρόμους έως καταστροφικούς. Πάντα ο άνθρωπος έχει αυτό το κακό, σε όλες τις εποχές. Έχει αυτή την αδυναμία, εάν θα ακολουθήσει το δρόμο της αρετής ή της κακίας.

 

Τι σημασία έχει για εσάς αυτή η έκθεση που σχετίζεται με αυτή τη λειτουργία του εγκεφάλου και τη συνδετική θεωρία;

Εγώ δώρισα στο Τελλόγλειο έργα μου που ουσιαστικά αφορούν όλες τις εποχές της δουλειάς μου. Είναι ένα είδος αναδρομικής έκθεσης, γιατί προσπάθησα να δώσω αντιπροσωπευτικά κομμάτια. Αυτό που συχνά με προβλημάτιζε είναι το πώς πολλές φορές μια εικόνα αποδομείται μέσα στο μυαλό μας, πώς ο νους μας αποκρύπτει πολλές φορές πράγματα. Πολλές φορές από την ταυτόχρονη λειτουργία των περιοχών του εγκεφάλου μπορούν να σου αποκρυφτούν
ορισμένες περιοχές και ορισμένα συμπεράσματα.

Τέλος, βλέπουμε ότι στα έργα σας χρησιμοποιείτε πολλά διαφορετικά υλικά και χρώματα. Πώς τα επιλέγετε και τι ρόλο έχουν στο έργο; Λειτουργούν συμβολικά;

Ναι, υπάρχουν φορές που λειτουργούν συμβολικά. Άλλες φορές το ζητάει το θέμα. Τα χρησιμοποιώ, για παράδειγμα, για να δείξω τη φύση και τη δείχνω με μια παιδικότροπη χαρτοκοπτική, σε μουσαμά βέβαια. Από πίσω φαίνεται όλη η ζωντάνια των χρωμάτων που μας προσφέρει η φύση. Το έκανα με αυτό τον τρόπο. Μου άρεσαν τα χρώματα και το 80 με 90 οι συνάδελφοί μου διάλεγαν πολύ μουντές, αυστηρές αποχρώσεις. Εγώ χόρταινα από αυτά που βλέπαμε και ήθελα να κάνω κάτι άλλο, χωρίς να απεμπολώ τα ερεθίσματα που μου προσέφεραν. Αλλά η επιλογή των χρωμάτων είχε πολύ συχνά σχέση με το θέμα, με  την ιδιοσυγκρασία μου και το περιβάλλον μου, με το ότι υπήρχαν πολύ αυστηρά έργα όσον αφορά τη χρωματική γκάμα. Εγώ κινούμουν προς κάτι που μου ταίριαζε. Ίσως προσπαθούσα να φύγω από το δικό τους έργο και να κινηθώ προς τον δικό μου ψυχισμό, προς το δικό μου έργο. Όσο για τα υλικά χρησιμοποιώ τον μουσαμά, το ύφασμα, το νέον. Πολλές φορές βάζω και μικρά χαρτάκια ή χαρτονάκια, ενώ στα χρώματα χρησιμοποιώ λάδι και αρκετά ακριλικά.

 

Περπατώντας ανάμεσα από τα έργα η φαντασία του αποδέκτη κινητοποιείται, οι συνειρμοί αναπηδούν και ο εγκέφαλος αρχίζει να συνδέει δημιουργικά την εικόνα με τη θεωρία. Τα μοτίβα των έργων ανασύρουν αναμνήσεις, τα χρώματα προκαλούν εντυπώσεις. Κάθε σχισμή αποτελεί μια υπενθύμιση, μια μισοτελειωμένη σκέψη, μια υπόνοια. Οι πίνακες αποτυπώνουν ζωντανά τους υποσυνείδητους συλλογισμούς του νου μας. Γίνονται, έτσι, ένα βίωμα, όχι μόνο της δημιουργού, αλλά και του καθενός από εμάς τους αποδέκτες.

 

Τα έργα της Ρηνιώς Μουρέλου θα παραμείνουν ως δωρεά στη μόνιμη συλλογή του Τελλογλειου Ιδρύματος Τεχνών (Α.Π.Θ.).

cityportal.gr / «Ζωγραφική και Εγκέφαλος» (συνέντευξη της Ρηνιώς Μουρέλου) / γράφει η Άννα Κάμπα