Αντρέα Καμιλέρι: Ο συγγραφέας του επιθεωρητή Μονταλμπάνο

Αντρέα Καμιλέρι: Ιταλός συγγραφέας, ένας από τους διασημότερους της χώρας του και «πατέρας» του διάσημου «επιθεωρητή Μονταλμπάνο».

Ο Αντρέα Καμιλέρι (6 Σεπτεμβρίου 1925 – 17 Ιουλίου 2019) ήταν Ιταλός συγγραφέας, σκηνοθέτης και σεναριογράφος. Ήταν ιδιαίτερα γνωστός για τα αστυνομικά μυθιστορήματά του, με κεντρικό ήρωα τον επιθεωρητή Μονταλμπάνο.

Αντρέα Καμιλέρι: Τα πρώτα χρόνια

Γεννήθηκε στο Πόρτο Εμπέντοκλε, στη Σικελία. Το 1944 γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο, στο τμήμα Λογοτεχνίας, αλλά δεν πήρε ποτέ πτυχίο. Την ίδια περίοδο έγινε μέλος του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος και άρχισε να δημοσιεύει διηγήματα και ποιήματα.

Από το 1948 μέχρι το 1950 σπούδασε σκηνοθεσία στην Εθνική Σχολή Δραματικών Τεχνών της Ρώμης και ξεκίνησε να εργάζεται ως σκηνοθέτης και σεναριογράφος.

Το 1954 συμμετείχε σε ένα διαγωνισμό για την πρόσληψη υπαλλήλων στη RAI αλλά δεν προσελήφθη επειδή ήταν κομμουνιστής.

Αντρέα Καμιλέρι: Οικογένεια, Μπέκετ, τηλεόραση

Το 1957 παντρεύτηκε την Ροσέτα Ντέλο Σιέστο και απέκτησε τρία παιδιά. Ο Καμιλέρι ήταν ο πρώτος που έφερε στην Ιταλία το Θέατρο του Παραλόγου του Σάμουελ Μπέκετ, ανεβάζοντας, το 1958, το έργο «Το τέλος του παιχνιδιού» στο Θέατρο dei Satiri στην Ρώμη και μετά (1970) στην τηλεόραση με τους Αντόλφο Τσέλι και Ρενάτο Ράσελ.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’60 κατάφερε τελικά να εργαστεί στη RAI και συμμετείχε σε πολλές παραγωγές της ιταλικής τηλεόρασης μεταξύ των οποίων στις τηλεοπτικές σειρές «Οι περιπέτειες της Λάουρα Στορμ», με πρωταγωνίστρια την Λαουρέτα Μασιέρο, «Υπολοχαγός Σέρινταν», με πρωταγωνιστή τον Ουμπάλντο Λάι και «Οι έρευνες του αστυνόμου Μαιγκρέ» με πρωταγωνιστή τον Τζίνο Τσέρβι.

Ο Αντρέα Καμιλέρι αφιερώθηκε αποκλειστικά στο γράψιμο στην ηλικία των 60 ετών για να καταλήξει στη συνέχεια να γίνει ένας από τους πιο γνωστούς ιταλούς συγγραφείς στον κόσμο

Αστυνομικό μεσογειακό μυθιστόρημα

Ξεκίνησε τη συγγραφική του καριέρα το 1978 με την έκδοση του μυθιστορήματος «Η ροή των πραγμάτων».

Πέρασε απαρατήρητο. Το ίδιο συνέβη και με το δεύτερο. Όταν έγραφε το τρίτο, «Ο ζυθοποιός του Πρέστον», αντιμετώπισε ανυπέρβλητα προβλήματα με την πλοκή – δεν είχε καταφέρει ως τότε να γράψει ένα βιβλίο «κανονικά», με αρχή, μέση και τέλος, χωρίς λογικά ή χρονικά άλματα. Τότε έπεσε στα χέρια του «Ο πιανίστας», ένα βιβλίο του καταλανού συγγραφέα Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν το οποίο του έδωσε ώθηση στη συγγραφή.

Ο Αντρέα Καμιλέρι δεν ξέχασε ποτέ το παλιό του χρέος προς τον Μανόλο Μονταλμπάν και βάφτισε, ύστερα από πολλά χρόνια, τον δικό του ήρωα Μονταλμπάνο, για να τιμήσει τον ισπανό ομότεχνο και φίλο. Οι δυο τους, μαζί με τον Μασσαλό Ζαν-Κλοντ Ιζό και Πέτρο Μάρκαρη είναι υπεύθυνοι για ό,τι αποκαλείται και μελετάται σήμερα ως «αστυνομικό μεσογειακό μυθιστόρημα» και χαρακτηρίζεται από μια έντονη κοινωνικοπολιτική ανησυχία.

Επιθεωρητής Μονταλμπάνο

Ο Αντρέα Καμιλέρι εγκατέλειψε για πολλά χρόνια το γράψιμο για να επανέλθει το 1994 με «Το Σχήμα του Νερού», που είχε ως ήρωα τον περίφημο επιθεωρητή Μονταλμπάνο.

Έγραψε περισσότερα από 100 βιβλία, αλλά αυτά με ήρωα τον Μονταλμπάνο έχουν πολλές φορές βρεθεί στην λίστα των μπεστ σέλερ στην Ιταλία, έχουν μεταφραστεί σε 32 γλώσσες και έχουν εμπνεύσει την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά.

Η δημοφιλία τόσο του μανιώδους καπνιστή ιταλού συγγραφέα όσο και του λάτρη του φαγητού Μονταλμπάνο εκτοξεύτηκε μετά το 1999, η δημόσια ραδιοτηλέοραση της Ιταλίας RAI ξεκίνησε να προβάλλει τις περιπέτειες του σικελού επιθεωρητή και στη συνέχεια πούλησε τη σειρά σε όλο τον κόσμο. (Όλα τα επεισόδια της ιταλικής αστυνομικής σειράς «Ο επιθεωρητής Μονταλμπάνο» προβάλλονται στο Netflix).

Η δράση των βιβλίων με πρωταγωνιστή τον Μονταλμπάνο τοποθετείται σε μια φανταστική πόλη που λέγεται Βιγκάτα, η οποία μοιάζει πολύ με την γενέτειρα του Καμιλέρι, το Πόρτο Εμπέντοκλε, ένα λιμάνι στη νότια Σικελία. Ο τρόπος ζωής των Σικελών και η κουζίνα τους αλλά και η διάλεκτός τους είναι παρόντα σε όλα τα βιβλία με ήρωα τον Μονταλμπάνο.

Το 2014 συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από τη δημιουργία του Σάλβο Μονταλμπάνο, γεγονός που εορτάστηκε τόσο στην Ιταλία όσο και στην ιδιαίτερη πατρίδα του Αντρέα Καμιλέρι, το χωριό Πόρτο Εμπέντοκλε.

Ο Αντρέα Καμιλέρι δεν επινοούσε και πολλά πράγματα, απλώς αποδελτίωνε τις αστυνομικές ειδήσεις και όταν του ερχόταν μια πρωτότυπη ιδέα τροποποιούσε αναλόγως τα γεγονότα και καθόταν να γράψει, πάντοτε ξυρισμένος και ντυμένος στην τρίχα, με ένα τσιγάρο στα χείλη.

Είχε, ωστόσο, επινοήσει το βασικό εργαλείο με το οποίο έγραφε τα βιβλία του, ένα μείγμα της σικελικής διαλέκτου με την ιταλική γλώσσα, ένα κράμα που περιέχει την «οικειότητα» της πρώτης και την «επισημότητα» της δεύτερης.

Ο Καμιλέρι είχε ήδη γράψει το τέλος του Μονταλμπάνο το 2005 φοβούμενος ότι μπορεί και να πεθάνει χωρίς να έχει τον τελευταίο λόγο για την τύχη του. Δεν πεθαίνει ακριβώς ο επιθεωρητής, τον εξαφανίζει με έναν παράξενο τρόπο ο συγγραφέας. Το χειρόγραφο βρίσκεται σε ένα συρτάρι του εκδοτικού οίκου Sellerio…

«Θα ήθελα να τελειώσω την καριέρα μου καθιστός σε μια πλατεία και να διηγούμαι ιστορίες, και στο τέλος να γυρίζω ανάμεσα στο κοινό με την κόπολα (σιτσιλιάνικη τραγιάσκα) στο χέρι»

Τυφλός στα 93 του, κάπνιζε 60 τσιγάρα την ημέρα και έγραφε μανιωδώς

Στα 93 του χρόνια ο Αντρέα Καμιλέρι εξακολουθούσε να καπνίζει πολύ -τουλάχιστον 60 τσιγάρα την ημέρα. Ενα γλαύκωμα τον είχε καταδικάσει στην τύφλωση, αλλά εξακολουθούσε να γράφει, το μυαλό του παρέμενε διαυγές.

Ακολουθεί μια συνέντευξη που έδωσε στην ισπανική εφημερίδα «El Mundo» λίγο πριν φύγει από τη ζωή:

Μιλώντας στη δημοσιογράφο της εφημερίδας ο Καμιλέρι ομολογεί ότι όταν έγραψε το πρώτο βιβλίο του για τον Επιθεωρητή Μονταλμπάνο το 1994, δεν φαντάστηκε ότι θα είχε αυτή την επιτυχία. «Καθόλου, ούτε καν… Ήταν μια τεράστια έκπληξη, ειδικά για μένα. Τα βιβλία του Mονταλμπάνο δεν είναι γραμμένα σε μια εύκολη γλώσσα, είναι απαραίτητη μια προσπάθεια από την πλευρά του αναγνώστη να καταλάβει τη γλώσσα μου.

Ο τηλεοπτικός παραγωγός Λεονάρντο Σκιάσια, στον οποίο έδωσα να διαβάσει τα πρώτα μου βιβλία , μου είπε: «Αν γράφετε με αυτόν τον τρόπο, ποιος περιμένετε να σας καταλάβει;» Απάντησα: «Τι να κάνουμε, Λεονάρντο! Εγώ έτσι ξέρω μόνο να γράφω. Είμαι συγγραφέας μειοψηφίας, 500 αναγνωστών, δεν με νοιάζει».

Σε τι αποδίδει λοιπόν την επιτυχία του Μονταλμπάνο ο Καμιλέρι;

«Είναι πολύ δύσκολο να το καταλάβω. Αυτό που ήθελα, ήταν να δώσω ζωή σε κάποιον που θα μπορούσατε να τον προσκαλέσετε ήρεμα στο σπίτι σας για δείπνο. Δεν ήθελα έναν τυχοδιώκτη, έναν ήρωα, κάποιον έτοιμος να πυροβολήσει με όπλο… Ο επιθεωρητής Μονταλμπάνο έχει μια πολύ ισχυρή αίσθηση δικαιοσύνης, μιας δικαιοσύνης που δεν συμφωνεί πάντα με τη δικαιοσύνη των δικαστηρίων αλλά είναι μια προσωπική δικαιοσύνη. Ο Mονταλμπάνο είναι ένας άνθρωπος που κρατάει το λόγο του. Είναι κάποιος που, όταν θέλει να καταλάβει, καταλαβαίνει, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να δείξει κατανόηση στους άλλους, ειδικά στους πιο άτυχους της ζωής. Ο Μονταλμπάνο έχει ανθρωπιά…

Ο Γάλλος φιλόσοφος Μερλό-Ποτί είπε ότι ο αληθινός ήρωας της εποχής μας είναι ο σύγχρονος κοινός άνθρωπος. Μου άρεσε αυτή η ιδέα του Mερλό και ξεκίνησα με αυτό όταν δημιούργησα τον Μονταλμπάνο. Πιστεύω ότι ένας ήρωας, για παράδειγμα, είναι ο άνθρωπος που πρέπει να βοηθήσει στην κάθαρση της κοινωνίας και που δεν αποκλίνει από την πορεία του, αλλά συνεχίζει την αποστολή του παρά τις πιέσεις και τις απειλές της μαφίας. Ένας ήρωας σήμερα είναι αυτός που καταφέρνει να εκπληρώσει το καθήκον του. Σίγουρα όλοι γνωρίζουμε μερικούς από αυτούς τους ήρωες, αυτούς τους έντιμους ανθρώπους, που δείχνουν κατανόηση στους άλλους και εκπληρώνουν την υποχρέωσή τους. Ο Μονταλμπάνο είναι έτσι και αυτός είναι ο λόγος που πιστεύω ότι εκτιμάται…

Μου λείπει η γυναικεία ομορφιά

Ο Καμιλέρι είναι τυφλός εδώ και πολύ καιρό, αλλά μέσα του υπάρχει περισσότερο φως από σκοτάδι. «Σωστά. Υπάρχει φως, πολύ φως. Και προσπαθώ να το κρατήσω. Προσπαθώ κυρίως να διατηρήσω τα χρώματα. Στην πραγματικότητα τα όνειρά μου είναι γεμάτα χρώματα, υπάρχουν παντού χρώματα, έχω όμορφα όνειρα όπως ποτέ πριν. Το σώμα είναι ένα απίστευτο πράγμα. Μόλις άρχισα να χάνω την όρασή μου, οι άλλες αισθήσεις άρχισαν να ανακτούν τη ζωτικότητα. Καπνίζω όλη μου τη ζωή και αναπόφευκτα οι γεύσεις μου και η οσμή έχουν καταστραφεί από τον καπνό. Λοιπόν, πιστέψτε με: αφού είμαι τυφλός, έχω ανακτήσει την αίσθηση της όσφρησης, τη γεύση, την αφή.

Όλες οι αισθήσεις μου έχουν ενεργοποιηθεί για να βοηθήσουν την άλλη που έχασα. Και ασκώ ό, τι μπορώ, προσπαθώ να θυμηθώ και να διορθώσω στο μυαλό μου πίνακες και εικόνες που αγαπώ… η ασχήμια έχει εξαφανιστεί. Σε όλες τις αισθήσεις. Αυτό που έχω αφήσει είναι η ομορφιά. Ξέρετε το μόνο πράγμα που μου λείπει; Η γυναικεία ομορφιά. Μου λείπει η ομορφιά των γυναικών. Για να μπορέσω να την δω, να αναδημιουργήσω μέσα από τη γυναικεία ομορφιά.

-Έχει επηρεάσει η τύφλωσή σας τη γραφή σας με οποιονδήποτε τρόπο;

-Έχει επηρεάσει το ρυθμό, όχι το ίδιο το γράψιμο. Η τύφλωσή μου έχει προκαλέσει κάποια επιτάχυνση στο γράψιμο, τίποτα περισσότερο.

Ο φασισμός είναι ο χειρότερος εφιάλτης μου

Η «πυραμίδα της λάσπης» είναι το τελευταίο βιβλίο του Καμιλέρι με τον επιθεωρητή Μονταλμπάνο να επικεντρώνεται στις δημόσιες συμβάσεις, τη μαφία και τη διαφθορά.

«Δυστυχώς η διαφθορά όχι μόνο δεν τελειώνει αλλά πολλαπλασιάζεται. Η μαφία έχει εξαπλωθεί. Η διαφθορά είναι μαφία.

-Εσείς που ζήσατε στην Ιταλία του Μουσολίνι, θεωρείτε ότι παρακολουθούμε μια αναβίωση του φασισμού;

-Ναι, ο φασισμός εξαπλώνεται και νομιμοποιείται και είναι ο χειρότερος εφιάλτης μου. Χιλιάδες και χιλιάδες πρόσφυγες φτάνουν στην Ευρώπη και η Ευρώπη έχει καθήκον να τους υποδεχτεί. Αλλά αυτό έχει δημιουργήσει μια κρίση και έχει κάνει την έννοια της πατρίδας να επανεμφανιστεί με τη χειρότερη έννοια.

-Εξακολουθείτε να θεωρείτε τον εαυτό σας κομμουνιστή; 

-Ναι, κυρία μου, είμαι ακόμα κομμουνιστής. Πρόκειται για μια ασθένεια από την οποία είναι δύσκολο να ξεφύγω.

-Πιστεύετε;

-Όχι, δεν είμαι πιστός. Αλλά αισθάνομαι μεγάλο σεβασμό προς τους πιστούς, αλλά και λίγο φθόνο, επειδή η θρησκεία βοηθά σε ορισμένες περιστάσεις. Μου αρέσει πολύ αυτός ο Πάπας Φρανσίσκο. Είχε μεγάλη πλάκα όταν αναφέρθηκε στον Τσε Γκεβάρα χωρίς να τον ονομάσει και είπε ότι «ποτέ δεν έχασε την τρυφερότητά του».

Η τελευταία ερώτηση ήταν αν στα 93 του ο Καμιλλέρι σκέφτεται το θάνατο.

«Από καιρό σε καιρό ναι. Αλλά δεν είναι κάτι καινούριο, σκέφτομαι το θάνατο όλη μου τη ζωή. Αυτό που με πονάει όταν πεθάνω είναι ότι θα χάσω τις αγάπες μου, θα χάσω τους ανθρώπους που αγαπώ. Τα υπόλοιπα είναι ένα τεράστιο ερωτηματικό.

Ο Αντρέα Καμιλέρι πέθανε στη Ρώμη, στις 17 Ιουλίου 2019, σε ηλικία 93 ετών. Στις 6 Αυγούστου 2019 έφυγε από τη ζωή και ο σκηνοθέτης της τηλεοπτική σειράς «Ο επιθεωρητής Μονταλμπάνο» Αλμπέρτο Σιρόνι σε ηλικία 79 ετών…

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Θοδωρής Κουγιουμτζής

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 
Γκυστάβ Φλωμπέρ: Ο συγγραφέας της «Μαντάμ Μποβαρύ»