Έλληνας φιλόσοφος, οικονομολόγος και ψυχαναλυτής, ο Κορνήλιος Καστοριάδης θεωρείται από τους μεγαλύτερους στοχαστές του 20ου αιώνα.
O Κορνήλιος Καστοριάδης ‘πάντρεψε’ την πολιτική, τη φιλοσοφία και την ψυχανάλυση. Αποκλήθηκε «φιλόσοφος της αυτονομίας», υπήρξε συγγραφέας πολλών σημαντικών βιβλίων μεταξύ των οποίων και το βιβλίο «Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας», ένα από τα σημαντικότερα φιλοσοφικά έργα του 20ού αιώνα και συνιδρυτής της επαναστατικής ομάδας και του ομωνύμου περιοδικού «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα».
Το ξεκίνημα
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 11 Μαρτίου 1922 και μετά τη Μικρασιατική καταστροφή πήγε στην Αθήνα με την οικογένειά του. Ο πατέρας του λάτρης της μόρφωση, ήταν άθεος και αντιβασιλικός. Η μητέρα του ήταν ιδιαίτερα μορφωμένη και αγαπούσε πολύ τη μουσική. Από τα 13 του χρόνια, αναμίχθηκε στην πολιτική δράση ενώ συνελήφθη και φυλακίστηκε ως μέλος παράνομης κομμουνιστικής οργάνωσης κατά τη δικτατορία του Μεταξά. Σπούδασε νομικά και οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1941 εντάχθηκε στο ΚΚΕ, ενώ ένα χρόνο αργότερα έγινε μέλος στην τροτσκιστική ομάδα του Άγι Στίνα (ψευδώνυμο του Σπύρου Πρίφτη – φυσιογνωμία του ελληνικού επαναστατικού κινήματος).
Το 1944 δημοσιεύτηκε το πρώτο του δοκίμιο για τον Γερμανό κοινωνιολόγο Μαξ Βέμπερ, μορφή του εικοστού αιώνα στον χώρο των κοινωνικών επιστημών, στο περιοδικό «Αρχείο Κοινωνιολογίας και Ηθικής». Κατά τη μαύρη περίοδο των «Δεκεμβριανών» αποδοκίμασε τις μεθόδους του ΚΚΕ. Το 1944 έφυγε με το πορτογαλικό πλοίο Ματαρόα για το Παρίσι όπου και εγκαθίσταται μόνιμα το 1945 με υποτροφία της Γαλλικής Κυβέρνησης.
Το έργο και η πορεία του Καστοριάδη στο Παρίσι
Στο Παρίσι έγινε μέλος της τροτσκιστικής Τετάρτης Διεθνούς και από το 1946 συνιδρυτής της ομάδα “Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα”. Το 1946 ξεκίνησε και η γνωριμία του με τον τότε φοιτητή και αργότερα διανοούμενο Κλωντ Λεφόρ, με τον οποίο συγκρότησαν μία εσωτερική τάση στο Διεθνιστικό κομμουνιστικό κόμμα -PCI (Parti communiste internationaliste), από το οποίο αποχώρησαν το 1948 και ίδρυσαν την ομάδα Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα, η οποία από το επόμενο έτος μέχρι το 1965 εξέδιδε και το αντίστοιχο περιοδικό. Το περιοδικό αυτό, άσκησε καθοριστική επίδραση στον Μάη του ’68, ήταν επικριτικό στα καθεστώτα του υπαρκτού σοσιαλισμού και αποτέλεσε βήμα για Γάλλους διανοητές.
Το 1948 ξεκίνησε να εργάζεται στον ΟΟΣΑ, στην υπηρεσία Στατιστικής Εθνικών Λογαριασμών και Μελετών Ανάπτυξης, ως οικονομολόγος, μια θέση την οποία διατήρησε ως και το 1970. Το 1970 αποκτά γαλλική υπηκοότητα και μ΄αυτόν τον τρόπο σταματά ο συνεχής φόβος της απέλασης. Αρχίζει έτσι να υπογράφει τα κείμενά του σταματώντας να χρησιμοποιεί ψευδώνυμα (Pierre Chaulieu, Paul Cardan, Marc Noiraud κα).
Από την περίοδο αυτή προέκυψαν τα βιβλία:
- Η Γραφειοκρατική Κοινωνία (1973)
- Η Πείρα του Εργατικού Κινήματος (1974),
- «Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας» (1975)
- Το Περιεχόμενο του Σοσιαλισμού (1979)
- Σύγχρονος Καπιταλισμός και Επανάσταση, Η Γαλλική Κοινωνία (1979).
Πάντα αυτοπροσδιοριζόταν ως «επαναστάτης» και η κριτική του στον καπιταλισμό και την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, την οποία ανέλυε ως φιλελεύθερη ολιγαρχία, παρέμενε αδιάλλακτη.
Είδε στον Μαρξ ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι η πηγή όλων των κοινωνικών οργανώσεων και επομένως ότι η δραστηριότητα των ανθρώπινων όντων μπορεί να μεταμορφώσει τον κόσμο.
«Το να έχεις ένα πολιτικό σχέδιο και να προσπαθείς να δεις πώς αυτό το πολιτικό σχέδιο τρέφεται και φέρεται από την ιστορική πραγματικότητα, αυτή είναι η απόλυτη μοναδικότητα του Μαρξ»
Δεν αποκάλεσε ποτέ τον εαυτό του αντιμαρξιστή, ωστόσο εργάστηκε για να υποβάλει θεωρητικές απαντήσεις αντίθετες με αυτές του Μαρξ σε ορισμένα θεμελιώδη σημεία.H εγκατάλειψη του μαρξιστικού υλισμού ήταν για τον Καστοριάδη ένας τρόπος να απελευθερωθεί από τον ντετερμινισμό που συνδέει τον κάθε άνθρωπο με την κοινωνική του λειτουργία.
Τι εξέφραζε ο Έλληνας – Ευρωπαίος αξιωματούχος Κορνήλιος Καστοριάδης στα άρθρα του στο περιοδικό ”Socialisme ou Barbarie”; Χαρακτηριστική της γραμμής του περιοδικού ήταν η ανάλυση του Καστοριάδη για το πολιτικό σύστημα της Σοβιετικής Ένωσης, το οποίο το χαρακτήρισε καθεστώς «Γραφειοκρατικού Καπιταλισμού». Άσκησε σφοδρή κριτική στο ρωσικό καθεστώς αλλά και στα δυτικά φιλελεύθερα καθεστώτα θεωρώντας και τα δύο απορροές του γραφειοκρατικού καπιταλισμού.
Η ιστορία των χρόνων του Καστοριάδη στον ΟΟΣΑ είναι αυτή μιας γραφειοκρατικής μηχανής που υποτίθεται ότι επιδιώκει έναν μοναδικό και μοναδικό στόχο, την ανάπτυξη από μόνη της και για τον εαυτό της, που ήξερε να αναπτύσσει μέσα της μια κριτική συνειδητοποίηση. Ο γραφειοκράτης, δέσμιος του μοναδικού ορθολογισμού σε σχέση με τα μέσα, γίνεται φιλόσοφος τολμώντας να αμφισβητήσει τον ορθολογισμό των σκοπών και τη σχέση τους με τις αξίες. Εγκατέλειψε τη θέση του στον ΟΟΣΑ το 1970 με συμφωνία εξόδου και αποζημίωση. Τη μετέπειτα περίοδο ο Κορνήλιος Καστοριάδης στράφηκε στην ψυχανάλυση επαγγελματικά (1974).
Αυτή η στροφή προς την ψυχανάλυση τον οδηγεί σε μια καινούργια φιλοσοφική κατανόηση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής του ανθρώπου, η οποία αποτυπώνεται στο έργο του «Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας» το 1975. Γύρω από αυτό το σύγγραμμα ο Καστοριάδης θα δομήσει το φιλοσοφικό του σύστημα. Ξαναφέρνοντας στο φως τις απαρχές της δημοκρατικής συγκρότησης της αθηναϊκής κοινωνίας του 5ου π.Χ. αιώνα, όσο και όλες τις άλλες μεγάλες δημιουργικές στιγμές του ευρωπαϊκού πολιτισμού, η σκέψη του Κορνήλιου Καστοριάδη δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να δει τον εαυτό του ως αυτόνομο υποκείμενο και δημιουργό της Ιστορίας του.
Το 1977 επικρίθηκε από το Νίκο Πουλαντζά ότι δεν είχε συμμετοχή σε κάποια δημόσια ενέργεια εναντίον της δικτατορίας καθώς και για την εργασία του στον ΟΟΣΑ. Το 1979 γίνεται διευθυντής σπουδών στην «Ανωτάτη Σχολή για τις Κοινωνικές Επιστήμες» (Ecoles des Hautes Etudes en Sciences Sociales). Τα τελευταία χρόνια της ζωής του επισκέφθηκε αρκετές φορές την Ελλάδα, δίνοντας σειρά διαλέξεων στη Θεσσαλονίκη, το Ηράκλειο, τον Βόλο, το Ρέθυμνο κ.α. Το 1989 αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και το 1993 στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
Φοβάμαι πως αν δεν είχα φύγει από την Ελλάδα, ασφαλώς δεν θα μπορούσα να είχα κάνει όσα έκανα, φεύγοντας έξω. Δεν θέλω να πω ότι φοβάμαι ότι θα με είχε φάει η Ελλάδα, αλλά περίπου το αίσθημα είναι αυτό.
Το 2014 κυκλοφόρησε η βιογραφία του, «Καστοριάδης – Μια ζωή» από τον ιστορικό – πανεπιστημιακό καθηγητή Φρανσουά Ντος.
Πέθανε στο Παρίσι στις 26 Δεκεμβρίου 1997, από επιπλοκές μετά από εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς, σε ηλικία 75 ετών.
Ο Ρασούλης και το τραγούδι για τον Καστοριάδη
Το 1994 ο Μανώλης Ρασούλης έγραψε ένα τραγούδι με τίτλο, «Μου είπαν πως σε είδανε με τον Καστοριάδη». Το τραγούδι κυκλοφόρησε σε CD single 1999, δύο χρόνια μετά το θάνατο του φιλοσόφου
Εργογραφία
Τα περισσότερα έργα του Καστοριάδη έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά.
- Το Επαναστατικό Πρόβλημα Σήμερα
- Η Πείρα του Εργατικού Κινήματος
- Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας
- Από την Οικολογία στην Αυτονομία
- Τα Σταυροδρόμια του Λαβύρινθου
- Η Άνοδος της Ασημαντότητας
- Ο Θρυμματισμένος Κόσμος
- Χώροι του Ανθρώπου
- Ανθρωπολογία, Πολιτική, Φιλοσοφία
- Η «Ορθολογικότητα» του Καπιταλισμού
- Τα κινήματα της δεκαετίας του ’60, Μετάφρ. Μπάμπης Λυκούδης. Αντί 373 (1988), 34-37.
- Η ελληνική ιδιαιτερότητα – Τόμος Α΄ – Από τον Όμηρο στον Ηράκλειτο / Σεμινάρια 1982-1983
- Η ελληνική ιδιαιτερότητα – Τόμος Β΄ – Η πόλις και οι νόμοι / Σεμινάρια 1983-1984
- Η ελληνική ιδιαιτερότητα – Τόμος Γ΄ – Θουκυδίδης, η ισχύς και το δίκαιο / Σεμινάρια 1984-1985
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
