Έκθεση: Φιλελληνισμοί, 1780-1860 | Βυζαντινό Μουσείο

Περιοδική έκθεση με τίτλο Φιλελληνισμοί, 1780-1860
Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης (Μουσείο Βυζαντινού πολιτισμού)

Η Ελληνική Επανάσταση (1821-1830), γέννημα του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και του διεθνούς επαναστατικού κλίματος που επικρατεί από τα τέλη του 18ου αιώνα, δεν ήταν ούτε η πρώτη ούτε η μοναδική που ξέσπασε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ήταν ωστόσο η πρώτη που κατέληξε στη δημιουργία ενός νέου κράτους στην Ανατολική Μεσόγειο. Στενά συνδεδεμένος με τον ελληνικό Αγώνα ήταν ο φιλελληνισμός, το πολύπλευρο διεθνικό κίνημα που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του κεντρικού αιτήματος των λαών της εποχής για περισσότερη ελευθερία και συνταγματική διακυβέρνηση και κατόρθωσε να κινητοποιήσει με επιτυχία τη δυτική κοινή γνώμη υπέρ των εξεγερμένων Ελλήνων.

Ο φιλελληνισμός δεν ήταν παρά μια ακόμη έκφανση του μύθου της κλασικής Ελλάδας. Ενός μύθου που γεννήθηκε στην Ευρώπη της Αναγέννησης και αποκτούσε διαφορετικά συμφραζόμενα ανάλογα με τα πνευματικά ρεύματα κάθε εποχής. Κατά τον 18ο αιώνα η Ευρώπη ανακάλυπτε στην αρχαία Ελλάδα το παραδειγματικό πρότυπο οργάνωσης της νεωτερικής κοινωνίας. Βάσισε σε αυτή το ιδρυτικό της αφήγημα νομιμοποιώντας έτσι τη γενεαλογία της. Το φιλελληνικό κίνημα ενσάρκωνε ουσιαστικά την ανάγκη δημιουργίας ενός ελληνικού κράτους που θα αποτελούσε τον συνδετικό κρίκο των εθνών της δυτικής Ευρώπης με την κλασική αρχαιότητα. Ταυτόχρονα, η αρχαιοελληνική φαντασίωση της Δύσης και ο ρόλος που διαδραμάτισε στις διεργασίες οικοδόμησης του νέου εθνικού κράτους λειτουργούσαν ως προκάλυμμα των σχέσεων εξουσίας που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο της αποικιοκρατίας των Μεγάλων Δυνάμεων στην Ανατολή.

Μέσα από λογοτεχνικά και ιστορικά κείμενα, σχεδιαστικές αποδόσεις τόπων και ανθρώπων, μουσικά κομμάτια και αντικείμενα εφαρμοσμένης τέχνης που προέρχονται από ιδιωτικές συλλογές, η έκθεση φωτίζει ορισμένες από τις πολλαπλές πτυχές του φιλελληνικού κινήματος στα χρόνια πριν από την Επανάσταση, αλλά και στις πρώτες δεκαετίες του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Παράλληλα, διερευνά τους τρόπους με τους οποίους οι φιλέλληνες είδαν τη σύγχρονη Ελλάδα –εικόνες και αναγνώσεις που σε μεγάλο βαθμό καθόρισαν την πολιτισμική νεοελληνική ταυτότητα και διαμορφώνουν ακόμη και σήμερα το βλέμμα των ξένων προς τη χώρα.

Η μουσειολογική προσέγγιση της έκθεσης επιχειρεί να αναδείξει το περιεχόμενο των φιλελληνικών βιβλίων και των μουσικών συγγραμμάτων που εκτίθενται μέσα από μία κεντρική ψηφιακή εγκατάσταση: τα αποσπάσματα από τα κείμενα διαβάζονται από ηθοποιούς του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος πλαισιωμένα από χαρακτικά των εκδόσεων που ζωντανεύουν μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας, ενώ τα μουσικά κομμάτια ερμηνεύονται από τη Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Θεσσαλονίκης.

Η έκθεση βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη συλλογή του κ. Διονύση Στεργιούλα. Ο συλλέκτης διαθέτει το πρωτότυπο πλήρες αρχείο του ξενόγλωσσου τύπου που κάλυψε την Ελληνική Επανάσταση, το οποίο αγόρασε από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου στην Ουάσινγκτον. Τα αντικείμενα που εκτίθενται προέρχονται από τις Ιδιωτικές συλλογές των: Άντυ Αντώτσιου, Βασίλη Βασιακώστα, Αρσέν και Ρουπέν Καλφαγιάν, Έφης Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, Βύρωνα Μήτου, Γιώργου Μπουδαλή, Βασίλη Νικόλτσιου, Διονύση Στεργιούλα και Αντώνη Σουλιώτη.

► Info