Kωνσταντίνος Π. Καβάφης, ο Αλεξανδρινός

Ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια στις 29 Απριλίου 1863. Πέθανε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στις 29 Απριλίου 1933. Αποκαλείται, ως ποιητής, ο Αλεξανδρινός.

Κωνσταντίνος Καβάφης

Κατάγονταν από οικογένεια μεγαλεμπόρων από την πατρική γραμμή και Φαναριωτών από την γραμμή της μητέρας του. Ήταν το ένατο παιδί μιας οικογένειας με καταγωγή από την Κων/πολη. Οι γονείς του εγκαταστάθηκαν στην Αλεξάνδρεια.

Ο ποιητής έζησε στην Αλεξάνδρεια, στο Λονδίνο, το Λίβερπουλ και στην Κων/πολη. Για ένα σύντομα διάστημα έζησε στην Αθήνα. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος (εφημερίδα Τηλέγραφος), ως μεσίτης στο χρηματιστήριο βάμβακος και ως άμισθος γραμματέας στο γραφείο αρδεύσεων, κυρίως όμως εργάστηκε ως έμμισθος υπάλληλος, για 30 έτη, στην εταιρεία άρδευσης Αιγύπτου.

Η ποίησή του είναι συμβολική. Το έργο του έχει παγκόσμια αναγνώριση. Θεωρείται ένας μοντέρνος ποιητής μεγάλης απήχησης και σημείο αναφοράς, ως προς τις επιρροές θεματολογίας και αισθητικού ύφους, για πολλούς -σύγχρονους και μη- ποιητές.

Τα ποιήματά του απεικονίζουν μία νωχελική, ειρωνική ατμόσφαιρα και τα συναισθήματα που ανιχνεύονται έχουν προσεκτικές και λιτές εκφράσεις διατύπωσης. Τα συμπεράσματα είναι ακριβή, αινιγματικά και διφορούμενα. Η γλώσσα που υιοθετεί στην καταγραφή των αισθημάτων της ποίησής του, είναι η μικτή καθαρεύουσα με στοιχεία της δημοτικής και ιδιοτυπίες, κυρίως στην σύνταξη. Οι διαπιστώσεις έχουν πεζό τόνο. Τα ποιήματα απευθύνονται άμεσα στον αναγνώστη κερδίζοντας το στοίχημα της αλήθειας τους και αιχμαλωτίζοντας μια στιγμή καίριας έκλαμψης και ώριμου στοχασμού.

Αισθήματα ακριβείας, αναμνήσεις περασμένων εποχών, υπαινιγμοί, δηλώνουν μια εσωτερική διεργασία και δηλώνονται με μια θεατρικότητα των πρωταγωνιστών, προσώπων που υπήρξαν και προσωπείων που επινοήθηκαν, προκειμένου να αποδοθεί το αισθηματικό στίγμα τους, καθρεπτισμένο σε μια κοινωνία με πλούσια πολιτισμική παράδοση.

Τα ποιήματά του διακρίνονται στην γραμμή μιας φιλοσοφικής προέκτασης του πνεύματος του αρχαίου κόσμου.

Αίσθηση, στοχασμός, διάχυτη μελαγχολία, ατμόσφαιρα σαγήνης, δίνουν στα ποιήματα μια αρχετυπική διάσταση, καθιστώντας τα τεκμήρια θραυσμάτων φιλοσοφίας, χειρονομίες πένθους και τελετουργίες αισθησιακών κραδασμών. Φιλτραρισμένα αισθήματα και κάποιες πικρές διαπιστώσεις- συμπεράσματα, εμβαπτισμένα στο πρισματικό φως του παρελθόντος χρόνου, καθιστούν την ποίηση του Κ. Π. Καβάφη, αφετηρία μελέτης ενός αισθησιακού ελληνιστικού κόσμου και μιας πολυπολιτισμικής εποχής, καθώς παγιώνουν έναν κώδικα αξιών για το κάλλος, το σθένος, τα αισθήματα, την μοίρα, την ζωή και τον θάνατο. Ποίηση προσωπική, έκφραση αυθεντικών αισθημάτων και στοχασμών, ως νυγμός της στιγμής που χάνεται και της λήθης που επέρχεται.

Τίτλοι ποιημάτων όπως Η Σατραπεία, Σοφοί δε Προσιόντων, Απολείπειν ο θεός Αντώνιον, Ιθάκη, Τρώες, Ο Βασιλεύς Δημήτριος, Η Δόξα των Πτολεμαίων, Η Συνοδεία του Διονύσου, Η Δυσαρέσκεια του Σελευκίδου, Οροφέρνης, Αλεξανδρινοί Βασιλείς, Ηρώδης Αττικός, Λυσίου Γραμματικού Τάφος, Μανουήλ Κομνηνός, Ενώπιον του Αγάλματος του Ενδυμίωνος, Πρέσβεις απ’ την Αλεξάνδρεια, Αριστόβουλος, Καισαρίων, Ιασή Τάφος, Εν τω Μηνί Αθύρ, Για τον Αμμόνη, που πέθανε 29 ετών, στα 610, Θερμοπύλες, Η Κηδεία του Σαρπηδόνος, Τα Άλογα του Αχιλλέως, Ο Δαρείος, Άννα Κομνηνή, Ο Δημάρατος, Τεχνουργός Κρατήρων, Επιτύμβιον Αντιόχου, Βασιλέως Κομμαγηνής, Απολλώνιος ο Τυανεύς εν Ρόδω, Ιερεύς του Σεραπίου, Σοφιστής απερχόμενος εκ Συρίας, Ο Ιουλιανός και οι Αντιοχείς, Άννα Δαλασσηνή, Ηγεμών εκ δυτικής Λιβύης, Μύρης · Αλεξάνδρεια του 340 Μ.Χ., Άγε ω βασιλεύ Λακεδαιμονίων, κά., αποκαλύπτουν το πεδίο και το εύρος αναζήτησης, επιλογής, έκθεσης και προβληματισμού του ποιητή Κ.Π. Καβάφη.

Με τα λόγια του ποιητή

«Εἶμαι Κωνσταντινουπολίτης τὴν καταγωγήν, ἀλλὰ ἐγεννήθηκα στὴν Ἀλεξάνδρεια — σ’ ἕνα σπίτι τῆς ὁδοῦ Σερίφ· μικρὸς πολὺ ἔφυγα, καὶ ἀρκετὸ μέρος τῆς παιδικῆς μου ἡλικίας τὸ πέρασα στὴν Ἀγγλία. Κατόπιν ἐπισκέφθην τὴν χώραν αὐτὴν μεγάλος, ἀλλὰ γιὰ μικρὸν χρονικὸν διάστημα. Διέμεινα καὶ στὴ Γαλλία. Στὴν ἐφηβικήν μου ἡλικίαν κατοίκησα ὑπὲρ τὰ δύο ἔτη στὴν Κωνσταντινούπολη. Στὴν Ἑλλάδα εἶναι πολλὰ χρόνια ποὺ δὲν ἐπῆγα. Ἡ τελευταία μου ἐργασία ἦταν ὑπαλλήλου εἰς ἕνα κυβερνητικὸν γραφεῖον ἐξαρτώμενον ἀπὸ τὸ ὑπουργεῖον τῶν Δημοσίων Ἔργων τῆς Αἰγύπτου. Ξέρω Ἀγγλικά, Γαλλικὰ καὶ ὁλίγα Ἰταλικά».

Καβάφης Ποιήματα

ΣΤΑ 200 π.Χ.

«Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων -»

Μπορούμε κάλλιστα να φαντασθούμε
πώς θ’ αδιαφόρησαν παντάπασι στην Σπάρτη
για την επιγραφή αυτή.»Πλην Λακεδαιμονίων»,
μα φυσικά. Δεν ήσαν οι Σπαρτιάται
για να τους οδηγούν και για να τους προστάζουν
σαν πολυτίμους υπηρέτας. Άλλωστε
μια πανελλήνια εκστρατεία χωρίς
Σπαρτιάτη βασιλέα γι’ αρχηγό
δεν θα τους φαίνονταν πολλής περιωπής.
Α βεβαιότατα «πλην Λακεδαιμονίων».

Είναι κι αυτή μια στάσις. Νιώθεται.
Έτσι, πλην Λακεδαιμονίων στον Γρανικό·
και στην Ισσό μετά· και στην τελειωτική
την μάχη, όπου εσαρώθη ο φοβερός στρατός
που στ’ Άρβηλα συγκέντρωσαν οι Πέρσαι:
που απ’ τ’ Άρβηλα ξεκίνησε για νίκην, κ’ εσαρώθη.
Κι απ’ την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία,
την νικηφόρα, την περίλαμπρη,
την περιλάλητη, την δοξασμένη
ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά,
την απαράμιλλη: βγήκαμ’ εμείς·
ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας.
Εμείς · οι Αλεξανδρείς, οι Αντιοχείς,
οι Σελευκείς, κ’ οι πολυάριθμοι
επίλοιποι Έλληνες Αιγύπτου και Συρίας,
κ’ οι εν Μηδία, κ’ οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι.
Με τες εκτεταμένες επικράτειες,
με την ποικίλη δράσι των στοχαστικών προσαρμογών.
Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά
ως μέσα στην Βακτριανή την πήγαμε, ως τους Ινδούς.
Για Λακεδαιμονίους να μιλούμε τώρα!

ΚΑΤΑ ΤΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΑΡΧΑΙΩΝ
ΕΛΛΗΝΟΣΥΡΩΝ ΜΑΓΩΝ

«Ποιο απόσταγμα να βρίσκεται από βότανα
γητεύματος», είπ’ ένας αισθητής,
«ποιο απόσταγμα κατά τες συνταγές
αρχαίων Ελληνοσύρων καμωμένο που για μια μέρα (αν περισσότερο
δεν φθάν’ η δύναμίς του), ή και για λίγην ώρα
τα είκοσι τρία μου χρόνια να με φέρει
ξανά· τον φίλον μου στα είκοσι δυο του χρόνια
να με φέρει ξανά –την εμορφιά του, την αγάπη του.
«Ποιο απόσταγμα να βρίσκεται κατά τες συνταγές
αρχαίων Ελληνοσύρων μάγων καμωμένο
που, σύμφωνα με την αναδρομήν,
και την μικρή μας κάμαρη να επαναφέρει».

ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΑΧΑΪΚΗΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑΣ
ΠΟΛΕΜΗΣΑΝΤΕΣ

Ανδρείοι σεις που πολεμήσατε και πέσατ’ ευκλεώς·
τους πανταχού νικήσαντας μη φοβηθέντες.
Άμωμοι σεις, αν έπταισεν ο Δίαιος κι ο Κριτόλαος.
Όταν θα θέλουν οι Έλληνες να καυχηθούν,
«Τέτοιους βγάζει το έθνος μας» θα λένε
για σας. Έτσι θαυμάσιος θάναι ο έπαινός σας.-

Εγράφη εν Αλεξανδρεία υπό Αχαιού·
έβδομον έτος Πτολεμαίου, Λαθύρου.

ΣΟΦΟΙ ΔΕ ΠΡΟΣΙΟΝΤΩΝ

Θεοί μεν γαρ μελλόντων, άνθρωποι δε γιγνομένων, σοφοί δε προσιόντων αισθάνονται.
Φιλόστρατος, Τα ες τον Τυανέα
Απολλώνιον, VIII, 7.

Οι άνθρωποι γνωρίζουν τα γινόμενα.
Τα μέλλοντα γνωρίζουν οι θεοί,
πλήρεις και μόνοι κάτοχοι πάντων των φώτων.
Εκ των μελλόντων οι σοφοί τα προσερχόμενα
αντιλαμβάνονται. Η ακοή
αυτών κάποτε εν ώραις σοβαρών σπουδών
ταράττεται. Η μυστική βοή
τους έρχεται των πλησιαζόντων γεγονότων.
Και την προσέχουν ευλαβείς. Ενώ εις την οδόν
έξω, ουδέν ακούουν οι λαοί.

Η ΔΙΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΩΝΟΣ

Δεν ανησύχησεν ο Νέρων όταν άκουσε
του Δελφικού Μαντείου τον χρησμό.
«Τα εβδομήντα τρία χρόνια να φοβάται.»
Είχε καιρόν ακόμη να χαρεί.
Τριάντα χρονώ είναι. Πολύ αρκετή
είν’ η διορίοα που ο θεός τον δίδει
για να φροντίσει για τους μέλλοντας κινδύνους.
Τώρα στην Ρώμη θα επιστρέψει κουρασμένος λίγο,
αλλά εξαίσια κουρασμένος από το ταξείδι αυτό,
που ήταν όλο μέρες απολαύσεως-
στα θέατρα, στους κήπους, στα γυμνάσια…
Των πόλεων της Αχαΐας εσπέρες…
Α των γυμνών σωμάτων η ηδονή προ πάντων…

Αυτά ο Νέρων. Και στην Ισπανία ο Γάλβας
κρυφά το στράτευμά του συναθροίζει και το ασκεί,
ο γέροντας ο εβδομήντα τριώ χρονώ.

ΆΓΕ Ω ΒΑΣΙΛΕΥ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ

Δεν καταδέχονταν η Κρατησίκλεια
ο κόσμος να την δει να κλαίει και να θρηνεί ·
και μεγαλοπρεπής εβάδιζε και σιωπηλή.
Τίποτε δεν απόδειχνε η ατάραχη μορφή της
απ’ τον καϋμό και τα τυράννια της.
Μα όσο και να ‘ναι μια στιγμή δεν βάσταξε·
και πριν στο άθλιο πλοίο μπει να πάει στην Αλεξάνδρεια,
πήρε τον υιό της στον ναό του Ποσειδώνος,
και μόνοι σαν βρεθήκαν τον αγκάλιασε
και τον ασπάζονταν, «διαλγούντα», λέγει
ο Πλούταρχος, και «συντεταραγμένον».
Όμως ο δυνατός της χαρακτήρ επάσχισε·
και συνελθούσα η θαυμασία γυναίκα
είπε στον Κλεομένη «Άγε ω βασιλεύ
Λακεδαιμονίων, όπως, επάν έξω
γενώμεθα, μηδείς ίδη δακρύοντας
ημάς μηδέ ανάξιόν τι της Σπάρτης
ποιούντας. Τούτο γαρ εφ’ ημίν μόνον·
αι τύχαι δε, όπως αν ο δαίμων διδώ, πάρεισι».

Και μες στο πλοίο μπήκε, πιαίνοντας προς το «διδώ».

ΦΩΝΕΣ

Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες
εκείνων που πεθάναν, ή εκείνων που είναι
για μας χαμένοι σαν τους πεθαμένους.

Κάποτε μες στα όνειρά μας ομιλούνε·
κάποτε μες στην σκέψι τες ακούει το μυαλό.

Και με τον ήχον των για μια στιγμή επιστρέφουν
ήχοι από την πρώτη ποίησι της ζωής μας-
σα μουσική, την νύχτα, μακρινή που σβύνει.

[Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗ
ΠΟΙΗΜΑΤΑ
ΙΚΑΡΟΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ
Α (1896-1918) – Β (1919-1933)]

ΑΠΑΓΓΕΛΙΕΣ

ΕΛΛΗ ΛΑΜΠΕΤΗ -ΦΩΝΕΣ

ΕΛΛΗ ΛΑΜΠΕΤΗ – ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΡΝ -Η ΠΟΛΙΣ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΡΝ -ΑΠΟΛΕΙΠΕΙΝ Ο ΘΕΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΝ – ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

Δ. ΚΑΤΑΛΕΙΦΟΣ –Η ΣΑΤΡΑΠΕΙΑ

ΙΘΑΚΗ Cavafy’s Ithaca by Vangelis Recited by Sean Connery

Δ. ΛΙΑΝΤΙΝΗΣ -Περιμένοντας του Βαρβάρους

ΜΟΥΣΙΚΗ

Μ. ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ ΜΕΡΕΣ TOY 1903 Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ

Δήμος Μούτσης -«Θάλασσα του πρωϊού» Κ.Π. Καβάφης

Γιώργος Μάρτος – Όσο μπορείς (ποίηση Κ. Π. Καβάφης)

Oso Mporeis · Konstantinos Kallias · Pantelis Theoharidis

Kωνσταντίνος Π. Καβάφης, ο Αλεξανδρινός | Γράφει η Άγγελα Μάντζιου

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Οδυσσέας Ελύτης – Εξόριστε ποιητή στον αιώνα σου λέγε τι βλέπεις;