Στο πάνθεο των ταινιών επιστημονικής φαντασίας και μάλιστα πρώιμη έκφραση και απεικόνιση της τέχνης μέσω της δύναμης του κινηματογράφου είναι το Μητρόπολις του Φριτς Λανγκ γραμμένο από την τότε σύντροφο του Thea von Harbou το οποίο μάλιστα είναι βασισμένο σε δική της νουβέλα.
Η ταινία χαρακτηρίζει μια ολόκληρη ιστορική περίοδο καλλιτεχνικά (μεσοπόλεμο) και αποτελεί επιρροή για πολλές μεταγενέστερες του είδους μεταξύ των οποίων και το Blade Runner με το οποίο αποτελούν τις δύο από τις κορυφαίες 5 ταινίες επιστημονικής φαντασίας όλων των εποχών (προσωπική άποψη).
Πλοκή
Εντός μίας μελλοντικής μεγαλούπολης στα τέλη του 20ου αιώνα ο γιος του κυβερνήτη ερωτεύεται μία εργάτρια, τη Μαρία και μαζί προσπαθούν να φέρουν ισορροπία στην διαμορφωμένη εκρηκτική κατάσταση που παρουσιάζεται στην πόλη λόγω των συνθηκών εξαθλίωσης της ζωής των εργατών (που μέσω κτηνώδους μηχανής παράγουν την απαιτούμενη ενέργεια για την λειτουργία της πόλης) και της ανώτερης κοινωνικά τάξης.
Ο Κυβερνήτης όμως έχει τα δικά του σχέδια με σκοπό την αντιμετώπιση της διαφαινόμενης εξέγερσης των εργατών.
Το σχέδιο αυτό περιλαμβάνει την δημιουργία γυναίκας μηχανής πανομοιότυπης με την ηρωίδα (Μαρία) η οποία διεισδύει στα υπόγεια και με τις πράξεις της όπως και με τους λόγους της αλλοιώνει τα σχέδιά των εργατών.
Η διαστρέβλωση αυτή θα λειτουργήσει εν τέλη καταλυτικά στην εκτόνωση της εκρηκτικής αυτής κοινωνικής κατάστασης στην οποία οι άνθρωποι δεν έχουν ταυτιστεί πλήρως στην σχέση τους με τις μηχανές σε επίπεδο διαβίωσης.
Μητρόπολις – ύφος
Ανώτερο δείγμα (και) Εξπρεσιονιστικού κινηματογράφου θεωρείται το σπουδαίο αυτό έργο του Lang ιδιαίτερα οι σκηνές στις κατακόμβες των εργατών, το οποίο μαζί με το Μ του ίδιου δημιουργού αλλά και το Nosferatu αποτελούν μάλλον τα σπουδαιότερα δείγματα τέτοιου ύφους του μεσοπολέμου.
Η δημιουργία ατμόσφαιρας επιτυγχάνεται(εκτός της φωτογραφίας και των γωνιών λήψης) και μέσω των σκηνικών τα οποία αποτελούν μια πρωτόγνωρη εμπειρία για εκείνη την εποχή.
Η θεατρικότητα είναι έκδηλη για την εποχή λόγω και της έλλειψης ήχου.
Το σημαντικό όμως στην ταινία αυτή είναι η διαμόρφωση της ατμόσφαιρας η οποία δημιουργεί ένα κλίμα ταύτισης του θεατή με την πραγματικότητα των ηρώων εντός μιας δυστοπιας.
Τα σκηνικά του Μητρόπολις
Σημείο αναφοράς για μια ολόκληρη εποχή όπως είπαμε το Μετρόπολις με σκηνικά στα οποία έχουμε αναφορά από αρχιτεκτονικα ρεύματα εποχής όπως το Industrial design το Art Deco το bauhaus αλλά και τον φουτουρισμό όπως και τον διεθνή μοντερνισμό.
Έχουμε στην ουσία ένα σύνολο καλλιτεχνικών τάσεων που ξεπήδησαν λόγω της ραγδαίας τεχνολογικής εξέλιξης της κοινωνίας μετά την βιομηχανική επανάσταση αλλά και του Μεγάλου πολέμου (1914 με 1818)στην Ευρώπη ο οποίος έφερε συνθήκες σε μεγάλες πληθυσμιακές μάζες παρόμοιες με αυτές που προβάλλονται στην ταινία.
Μια τέτοια συνθήκη είναι και η αστικοποίηση έστω και με αντάλλαγμα την σχέση του ανθρώπου με την φύση.
Το industrial design (βιομηχανικό ύφος) ήταν σύγχρονος βιομηχανικός σχεδιασμός που έδινε την ευκαιρία αποφυγής εκλεπτυσμένων και κομψών τάσεων κλασικού σχεδιασμού με έμφαση σε μοντερνισμό εφιαλτικών διαστάσεων.
Περισσότερο Βόρειο Ευρωπαϊκό αλλά στην ουσία εντός της δυναμικής (αν και στραπατσαρισμενης λόγω περιοδου) Γερμανικής βιομηχανικής κοινωνίας το ύφος αυτό θα ταυτιστεί με την επιστημονική φαντασία τις επόμενες δεκαετίες.
Με εκτεθειμένα δομικά και μηχανικά στοιχεία, (μη ορατα υπό κανονικές συνθήκες) αμφισβητούνται οι κλασσικές αρχιτεκτονικές κατηγορίες και τονίζεται η τεχνολογική δραματικότητα.
Όσο για το Bauhaus τον φουτουρισμό και το (όμορφα γεωμετροποιημενο) Art Deco αυτά είναι επίσης τάσεις εποχής τα οποία σηματοδοτουν την απελευθέρωση από την προβολή της θεωρουμενης κλασσικής ομορφιάς χαρην της λειτουργικότητας και προσπάθεια ανεύρεσης συμβίωσης του ανθρώπου εντός της τεχνολογικής πλέον εξέλιξης που έχει προέλθει από τον ίδιο.
Με επιρροή από μια επίσκεψη που είχε κάνει ο δημιουργός στην Νέα Υόρκη το 1924 (παρόμοια με του Scott στο Hong Kong το 71) τα σκηνικά της ταινίας αποτελούν το μυστικό της αφού το πολεοδομική συγκρότημα εμφανίζεται ρεαλιστικό όσο και μελλοντολογικό με έκδηλη την αγωνία για το μέλλον κοινωνικών ομάδων εντός του παγκόσμιου πολιτισμού και τις εξέλιξης αυτου.
Η ταινία και τα ειδικά εφέ
Μέσω της μεθόδου Schufftan (αρχικά) ένα σύστημα προβολής μέσω κάτοπτρων τα οποία τοποθετούσαν την δράση ανθρώπων εντός κατάλληλων σκηνικών (φαινομενικά) έχουμε ένα άρτιο στην κυριολεξία αποτέλεσμα. Η τοποθέτηση δηλαδή ανθρώπων εντός πολεοδομικού σκηνικού το οποίο όμως στην πραγματικότητα ήταν μινιατούρα.
Ο ειδικά δημιουργημένος καθρέφτης μεγέθυνε υπό κλίση τα μοντέλα των κτηρίων έτσι ώστε στα μακρινά πλάνα οι χαρακτήρες να φαίνονται εντός της κλίμακας.
Η μηχανική(Machinenmench) Μαρία, την οποία υποδύεται η Μπριγκίτε Χελμ είναι δημιουργία του Walter Schultze Mittendorf . Είδος χημικής ουσίας (συνθετικό ξύλο) που χρησιμοποιούνταν για συμπλήρωση σκηνικών και που έδωσε την δυνατότητα κατασκευής κοστουμιού σαν πανοπλία πάνω από ένα γύψινο εκμαγείο της ηθοποιού.
Με την προσθήκη βαφής η πανοπλία έλαβε μια μπρούτζινη λάμψη άκρως εντυπωσιακή.
Οι ομόκεντροι δακτύλιοι ρεύματος αποτελούνταν από κυκλικούς γυάλινους σωλήνες οι οποίοι φωτίζονταν από ρεύμα δίνοντας την αίσθηση ηλεκτρικής ισχύς η όλη κίνηση γίνονταν από κατακόρυφο χειριστήριο.
Η τηλεόραση του μέλλοντος επίσης (μέσο επικοινωνίας) πραγματοποιήθηκε μέσω ενός προβολέα που έδειχνε το πρόσωπο μέσω μιας διαφάνειας (οθόνη) επίσης στο εργαστήριο η κατασκευή του κρεβατιού και η σε αυτό παραγόμενη ισχύ έγινε μέσω πηνίων υψηλής συχνότητας πεπιεσμένου αέρα και ψυκτικού υγρού (όλα στην υπηρεσία του κοινού)
Ο αντίκτυπος από το Μητρόπολις
Το Μητρόπολις είναι η ταινία που διαμορφώνει την επιστημονική φαντασία στην μορφή που έχει έως σήμερα και είναι και η πρώτη μεγάλης διάρκειας ταινία sci fi.
Παράγωγο μιας κοινωνίας που βελτιώνεται συνεχώς (μαθαίνοντας και από τα λάθη της;)
αποτελεί την μήτρα για τα μετέπειτα μελοντολογικά έργα έναντι των οποίων υπερτερεί λόγω συγχρονισμού και προβληματικής με τις αντίστοιχες κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις.
Η σύγκριση σε καλλιτεχνικό επίπεδο μπορεί να γίνει μόνο έναντι του Blade Runner το οποίο είναι εν μέρη πνευματικό παιδί του ως προς την σύλληψη του χώρου, την διαμόρφωση Τεχνητής ευφυΐας και την νοοτροπία των δημιουργών σε σχέση με την ανθρώπινη ύπαρξη και εκμετάλλευση.
Με εμβληματικό κοινωνικό προβληματισμό για το χάσμα των τάξεων και αφηγηματική εξέλιξη με έντονο το στοιχείο της δραματικότητας υπερτερεί φαινομενικά από το αντίπαλο δέος του 1982 σαν σχόλιο αλλά είναι υποδεέστερο σαν φιλοσοφική αναζήτηση και αναφορά στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση από το αριστούργημα του Scott.
Τα καλλιτεχνικά ρεύματα που εκφράζονται είναι επίσης λιγότερα από το Blade Runner λόγω και της ταχείας εξέλιξης της κοινωνίας και των τάσεων εντός του 20ου αιώνα.
Πιο εμβληματικό και εξωστρεφές από το (αγαπημένο) Blade Runner λιγότερο όμως σαν έργο τέχνης ως αφορά το τελικό αποτέλεσμα και την εμβέλεια που εκπέμπει σε διαφορετικά επίπεδα. (Κάτι στο οποίο το Blade Runner – έστω και κατά λάθος-είναι ασυναγώνιστο).
Η δυσκολία είναι ίδια για όλους τους δημιουργούς (ο καθένας τους έχει το όραμα του).
Ο Jiorgio Moroder θα ντύσει μουσικά την ταινία το 1984 ενώ και οι Queen με το Radio Gaga θα δώσουν φόρο τιμής στην δημιουργία αυτή.
Η ιδεολογία της ταινίας Μητρόπολις
Για την εποχή του μάλλον πέρασε σαν μια ταινία σοβαρών προδιαγραφών. Αλλά αυτή την γοητεία την απέκτησε με την πάροδο του χρόνου.
Η πάλη των τάξεων η ανησυχία για την εξέλιξη της τεχνολογίας και την θέση του ανθρώπου εντός αυτής είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του Μητρόπολις!
Αγάπη, αλληλεγγύη, προδοσία και χειραγώγηση μάζας είναι τα επακόλουθα.
Η Γερμανική κοινωνία σαν κυρίαρχη που είναι λόγω στιβαρότητας, συνοχής και εξέλιξης, εκφράζεται και αναρωτιέται για τις δυνατότητες του ανθρώπου και τα όρια του στην ανάπτυξη έναντι ψυχικού κόστους.
Η Γερμανική κοινωνία δεν είναι ακόμη έτοιμη(εκείνη την περίοδο) να αντιληφθεί ψύχραιμα την δυναμική της. Θα το πράξει μεταπολεμικά (μετά το 49) αφού πρώτα θα ανέλθουν στην εξουσία αναχρονιστές οι οποίοι θα εκμεταλλευτούν τα αντανακλαστικά της κοινωνίας αυτής προς επίτευξη ζωτικού χώρου και ανακατανομής του πλούτου σε παγκόσμιο επίπεδο (μέσω της νέο αποικιοκρατίας). Το κλειδί ήταν τα τεχνικά μέσα και η εκδίκηση λόγω της οριακής ήττας στον μεγάλο (πρώτο) πόλεμο.
Το δεύτερο γεγονός όσο και να ακούγετε περίεργο είναι η καλλιτεχνική ανωτερότητα σε όλα τα είδη τέχνης των Γερμανικών λαών που διαμόρφωσε μια σωβινιστή διαστρεβλωμένη αντίληψη.
Αυτό που πέτυχαν οι μετέπειτα διαχειριστές της Γερμανικής κοινωνίας ήταν η αρχική προστασία και ενίσχυση του μικροαστού μέσω της αίσθησης της αναρρίχησης σε κοινωνικό επίπεδο αρκεί να υπάρχει μια μηχανοποιημένη λειτουργία της κοινωνίας.
Στην πρώτη προβολή της η ταινία κατηγορήθηκε σαν κομμουνιστική λόγω της περιγραφής των συνθηκών της εργατικής τάξης. Η σεναριογράφος αργότερα θα μεταπηδήσει στο εθνικό σοσιαλιστικό κόμμα ενώ η πρώτη σύζυγος του ήρωα ήταν μετέπειτα ερωμένη του Goebells.
Πλέον καταλαβαίνουμε ότι τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο οι συνθήκες εργασίας δεν είναι αυτές που παρουσιάζονται στην ταινία διότι οι άνθρωποι καταλαβαίνουν και συνθέτουν συνθήκες και διαδικασίες βάση του κοινού καλού αργά ή γρήγορα.
Metropolis (imdb)
Director: Fritz Lang
Writers: Thea von Harbou (screenplay), Thea von Harbou (novel)
Stars: Brigitte Helm, Alfred Abel, Gustav Fröhlich
Κείμενο Παναγιώτης Τουρατζώφ
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
