Νόμος περί τεκνων του Ιαν Μακ Γιούαν

 

« Οι γονείς σύντομα μάθαιναν το νέο λεξιλόγιο και τις αργόσυρτες διαδικασίες του νόμου και έκθαμβοι ανακάλυπταν ότι είχαν εμπλακεί σε μνησίκακες διαμάχες με εκείνους που είχαν κάποτε αγαπήσει».
 

Όλες οι λέξεις ή έστω οι περισσότερες έχουν τη δική τους σημασία, αυτόνομες αλλά και την ειδική σημασία για τον καθένα ξεχωριστά, βασιζόμενη σε στιγμές, μυρωδιές, ήχους, κινήσεις, συναισθήματα ή απουσία αυτών.
 

Πως ονοματίζεις τη στιγμή που δύο άνθρωποι ενώνονται; «Επέμεναν ότι ο γάμος είχε κανονισθεί , δεν είχε επιβληθεί». Πως χαρακτηρίζεις τη διεκδίκηση των παιδιών σου «Ένας λυσσαλέος αγώνας για τις ψυχές τους (των κοριτσιών)». Πως τοποθετείσαι στη δαμόκλεια σπάθη του διλήμματος : «Νεογέννητα αγοράκια κείτονταν ενωμένα στη λεκάνη, με έναν μόνον κορμό και ορθάνοικτα πόδια που σχημάτιζαν γωνία ενενήντα μοιρών με τη σπονδυλική τους στήλη, θύμιζαν αστερία με πολλές απολήξεις. Ένα θα ζήσει. Πολλές οι παράμετροι. Ποιος και πως πιστοποιείται το τεκμήριο που να πιστοποιεί ότι η μία ζωή άξιζε περισσότερο από την άλλη; Πως μία νομική διαδικασία δεν θεωρείται έκνομη; Πως ήταν δυνατόν να δικαιολογηθεί η δολοφονία , η διάνοιξη του σώματος του ενός προκειμένου να αποκοπεί το ζωτικό όργανο για λογαριασμού του άλλου;»
 

Και στη μέση, πάνω, κάτω, δίπλα αλλά και σε διακριτή (και όχι διακριτική) απόσταση ο νόμος «Το δικαστήριο ήταν υποχρεωμένο να επιλέξει, για λογαριασμό των παιδιών, μεταξύ θρησκευτικής απολυτότητας και υποδεέστερων προτεραιοτήτων. Ανάμεσα σε κουλτούρες, ταυτότητες, πνευματικές καταστάσεις, φιλοδοξίες, οικογενειακές σχέσεις, θεμελιώδεις καθορισμούς, βασικές δεσμεύσεις, άγνωστο μέλλον.»
 

Η Φιόνα Μέϊ, δικαστής στο Ανώτατο Δικαστήριο, σε υποθέσεις οικογενειακού δικαίου, βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι προσωπικού τέλματος. Από τη μία, διέπεται από μία έντονη αίσθηση καθήκοντος και συνέπειας του λειτουργήματος της, με πολλές θυσίες, μη εξαιρουμένης και αυτής της μητρότητας, αλλά αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απουσία της από το άλλο πεδίο της ζωής της – το γάμο της. Ο σύζυγος της, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Πιτσμπουργκ, αν και την αγαπά, θέλει να «ζήσει». Την διαπερνά μια σαρωτική ασφυκτική απαισιοδοξία για το επερχόμενο μέλλον, κάτι που επιτείνεται και από το στερεότυπα του χώρου της «Εάν έμενε, η ταπείνωση – εάν έφευγε, η άβυσσος».
 

Εκείνη ακριβώς τη στιγμή παρουσιάζει μια ιδιαίτερη περίπτωση : Ένα νέο, οξυδερκές και ιδιαίτερα ταλαντούχο αγόρι, ο Άνταμ, μάρτυρας του Ιεχωβά, αρνείται τη θεραπεία που θα σώσει τη ζωή του, τη μετάγγιση αίματος, οδηγούμενος από τα θρησκευτικά του πιστεύω, τα οποία εναρμονίζονται πλήρως και με τα θέλω της οικογένειας του. Η οικογένεια, η θρησκεία, τα πιστεύω που κτώνται στην πορεία ή αυτά που κληρονομούνται «ως προικώα», η ζωή η ίδια, το μέλλον αλλά και το παρελθόν, η διαβρωτική αλλά και η εποικοδομητική δυνατότητα του χρόνου, τα κοινωνικά πρότυπα και στερεότυπα, οι ελεύθερες επιλογές ή η επιβολή αυτών ως τέτοιες είναι μόνον μερικά από τα θέματα που με τόση μαεστρία αναφέρει ο συγγραφέας στο βιβλίο του, ταξιδεύοντας μας στη ουσία των θεμάτων, χωρίς ποτέ να γίνει μελοδραματικός ή έστω προβλεπόμενος.

 

Και εάν κάτι πρέπει να συνοψίσει τα ανωτέρω, σε μία φράση, θα μπορούσε να είναι η ακόλουθη

«Ο Άνταμ είχε σπεύσει να την αναζητήσει, προσδοκώντας εκείνο που όλοι προσδοκούν, εκείνο που οι ελευθερόφρονες και όχι οι υπεράνθρωποι μπορούν να δώσουν – το νόημα!»
 

Κατά την προσωπική μου άποψη, είναι από τα ελάχιστα βιβλία που η λέξη δίλημμα παίρνει μια νέα πνοή, μια καινούργια υπόσταση, μια ανασκόπηση εις βάθος των καινοφανών και των ουσιαστικών. Η ετυμηγορία δεν έχει βγει ακόμη : Ποια ήταν η πρόφαση και ο τελικός σκοπός του βιβλίου, η ιστορία των ηρώων του βιβλίου ή η πραγματική ιστορία …. όλων μας:

«Ερωτικές υποσχέσεις ακυρώνονταν ή ξαναγράφονταν καθώς προσηνείς συνοδοιπόροι στην ζωή μεταμορφώνονταν σε επιδέξιους πολεμιστές που συσπειρώνονταν πίσω από τους δικηγόρους τους, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις της μάχης. Άλλοτε παραμελημένα οικιακά ζητήματα γίνονταν αντικείμενο λυσσαλέων αγώνων, η αλλοτινή αβίαστη εμπιστοσύνη αντικαθίστατο από προσεκτικά διατυπωμένους «διακανονισμούς». Στο μυαλό των πρωταγωνιστών, η ιστορία του γάμου ξαναπαιζόταν, με το θεσμό να παρουσιάζεται εξ αρχής καταδικασμένος και την αγάπη να μετατρέπεται σε ψευδαίσθηση. Και τα παιδιά; Αντικείμενα αντιπραγματισμού σε ένα παιχνίδι με σκληρούς όρους, διαπραγματευτικά χαρτιά προς χρήση των μητέρων, αντικείμενα οικονομικής ή συναισθηματικής παραμέλησης από τους πατέρες. Το ιδανικό πλαίσιο για πραγματικές, φανταστικές ή κυνικά επινοημένες κατηγορίες κακοποίησης, συνήθως από την πλευρά των μητέρων και κάποτε των πατέρων. Σαστισμένα παιδιά που μια φορά την εβδομάδα πηγαινοέρχονταν από το ένα σπίτι στο άλλο, αναγκασμένα να συμμορφωθούν στα σύμφωνα κοινής επιμέλειας. Ξεχασμένα παλτό ή κασετίνες να διεκδικούνται με ουρλιαχτά από τον έναν ή τον άλλο δικηγόρο. Παιδιά καταδικασμένα να βλέπουν τους πατέρες τους μία ή το πολύ δύο φορές το μήνα ή και ποτέ, καθώς οι πιο αποφασιστικοί άντρες εξαφανίζονταν στο καμίνι ενός καυτού καινούργιου γάμου για να σφυρηλατήσουν το καινούργιο βλαστάρι τους.
 

Και τα χρήματα; Η επίκληση του νέου νομισματικού συστήματος ήταν μισή αληθινή και μισή πρόσχημα. Άπληστοι σύζυγοι εναντίον άπληστων συζύγων, μηχανορραφώντας σαν έθνη στο τέλος ενός πολέμου, αρπάζοντας από τα ερείπια όσα λάφυρα προλάβαιναν πριν την τελική υποχώρηση. Άντρες να κρύβουν τα κεφάλαιά τους σε ξένους λογαριασμούς, γυναίκες να απαιτούν μία άνετη ζωή για πάντα. Μητέρες να εμποδίζουν τα παιδιά να δουν τους πατέρες τους παρά τις δικαστικές αποφάσεις. Πατέρες να αδιαφορούν για την οικονομική στήριξη των παιδιών τους παρά τις δικαστικές αποφάσεις. Άντρες να χτυπούν γυναίκες και παιδιά, γυναίκες να ψεύδονται γεμάτες εμπάθεια και μοχθηρία, ο ένας ή ο άλλος διάδικος ή και οι δύο μεθυσμένοι, μαστουρωμένοι ή ψυχωτικοί. Και τα παιδιά αναγκασμένα να γίνουν κηδεμόνες ενός ανεπαρκούς γονέα, παιδιά που αληθινά κακοποιούνταν σεξουαλικά, πνευματικά ή και τα δύο, με τις μαρτυρίες τους να αναμεταδίδονται στην σκηνή του δικαστηρίου. Περιπτώσεις παιδιών που είχαν υποστεί βασανιστήρια, είχαν αφεθεί να λιμοκτονήσουν, είχαν ξυλοκοπηθεί μέχρι θανάτου. Ανιμιστικές τελετουργίες με επίκεντρο παιδιά, προκειμένου να ξεριζωθούν από μέσα τους τα διαβολικά πνεύματα. Φρικιαστικοί νεαροί πατριοί να σπάνε τα κόκκαλα νηπίων ενώ αποχαυνωμένες άβουλες μητέρες παρακολουθούσαν άπρακτες. Ναρκωτικά, αλκοόλ, ακραία άθλιες συνθήκες διαβίωσης, αδιάφοροι γείτονες, επιλεκτικά κουφοί στα ουρλιαχτά και αμελείς ή υπερβολικά πιεσμένοι κοινωνικοί λειτουργοί ανήμποροι να παρέμβουν».

 

Κείμενο: Ανδρομάχη Καρανίκα – Δημητριάδου