Ουλαλούμ (Ulalume) | Edgar Allan Poe

Ουλαλούμ (Ulalume) | Edgar Allan Poe | μετάφραση, σχόλια: Δήμος-Άδωνις Βρύζας
Μια πρόχειρη ματιά στη ζωή και την ποιητική συνεισφορά του Edgar Allan Poe

Στα 40 χρόνια της ζωής του, ο Edgar Allan Poe, μας άφησε ως παρακαταθήκη ένα συγγραφικό έργο αποτελούμενο από ποιήματα και μικρές ιστορίες. Ο λεκτικός πλούτος και ο απαράμιλλος χειρισμός της Αγγλικής γλώσσας, η ενσωμάτωση θρυλικών και φανταστικών στοιχείων, το σκοτεινό υπόβαθρο πολλών ποιημάτων του, η χρήση της εικόνας, η συναισθηματική εναλλαγή, συναποτελούν όψεις της μοναδικότητας και της ποιητικής αξίας του έργου του.

Κομβικό ρόλο για τη θεματολογία αρκετών ποιημάτων του Poe, έπαιξε η προσωπική του ζωή, ο χαμός της συζύγου (και ξαδέρφης του) Virginia Eliza Clemm Poe, σε νεαρή ηλικία (μόλις 24 ετών) από φυματίωση. Η εμπλοκή του Poe σε ερωτικά σκάνδαλα με δύο ποιήτριες της εποχής, το τραγικό του τέλος (βρέθηκε να περιπλανιέται παραληρηματικός και ύστερα κατέρρευσε και “έσβησε”), τον ενέταξαν στους λεγόμενους “καταραμένους ποιητές” που τόσο θαύμαζε ο Καρυωτάκης.

Το ποίημα που επέλεξα να μεταφράσω αυτή τη φορά, είναι ένα σκοτεινό ποίημα για τη χαμένη αγάπη, για τη ζωή που σιγά-σιγά φεύγει από εκείνους που χτυπά χωρίς έλεος το τραγικό και το μοιραίο. Είναι όψεις της συνειδητότητας του χαροκαμένου ανθρώπου, αυτού που έμεινε εν ζωή, όταν καθετί που γέμιζε τη ζωή του χάθηκε σαν άνεμος.

Ο διάσημος ποιητής του Kορακιού (the Raven), γεννήθηκε μια κρύα, χειμωνιάτικη νύχτα του 1809 μ.Κ.Ε.(1) στην Βοστώνη των Η.Π.Α., από γονείς ηθοποιούς. Η οικογένειά του είχε καταγωγή από την Ευρώπη (Ιρλανδία και Αγγλία). Όταν πέθαναν οι φυσικοί του γονείς, την ανατροφή του, ανέλαβε η πλούσια οικογένεια Allan. Έτσι απέκτησε το μεσωνύμιό του (middle name) Allan. Οι Allan, δεν υιοθέτησαν τον μικρό Edgar, αλλά τον μεγάλωσαν σαν παραγιό. Τον έστειλαν μάλιστα και σε οικοτροφεία της Βρετανίας (στη Σκωτία και την Αγγλία), όπου και πέρασε τα παιδικά του χρόνια.

Ενδιαφέρον -από γλωσσική άποψη- παρουσιάζει και η συνήθεια του Poe να χρησιμοποιεί αρχαϊκές, εξεζητημένες λέξεις, με έμφαση στους Αγγλικούς ορθογραφικούς κανόνες, και μάλιστα σε μια εποχή όπου οι πρώτες διαφορές ανάμεσα στην Αγγλική και την Αμερικάνικη ορθογραφία ήταν ήδη φανερές. Οι Η.Π.Α. της προ-βικτωριανής εποχής είχαν ήδη αποκτήσει αργκό (slang) και ιδιόρρυθμες διανοουμενίστικες εκφράσεις.

Η περίοδος μετά την επιστροφή του στις Η.Π.Α. και ιδιαίτερα μετά το 1835 που νυμφεύτηκε την (κατά πολύ νεότερη) ξαδέρφη του, μέχρι τον θάνατό της το 1847, αλλά και μέχρι τον θάνατο του ίδιου (1849), αποτελεί, αναμφισβήτητα, την πιο παραγωγική της ζωής του.(2)  Το ύφος, η θεματολογία, το υλικό από το οποίο ο Edgar Allan Poe άντλησε την έμπνευσή του για το ποίημα Ουλαλούμ, παρουσιάζει τον απόηχο της απώλειας της συζύγου του, Virginia Eliza Clemm Poe. Οι τύψεις, η συναισθηματική βαρύτητα “όσων έμειναν πίσω”, καταστρέφει κάθε θέληση για ζωή, κάθε ζωτική ενέργεια, κάθε χαρά.

Εδώ, λοιπόν, έχουμε ένα ποίημα που κάνει τα αυτιά μας να βουΐζουν, μας απομακρύνει από τη ζωή. Το σκηνικό είναι σκοτεινό, η αίσθηση της επικείμενης καταστροφής έντονη, η συνειδητοποίηση του τραγικού χαμού πολύ βαριά. Το ποίημα γράφτηκε το 1847, 10 μήνες μετά τον θάνατο της συζύγου του Poe. Άλλα ποιήματα που έχουν παρόμοιο μοτίβο (της χαμένης αγάπης) είναι αναμφισβήτητα τα ποιήματα Lenore, Annabel Lee, το πασίγνωστο Κοράκι (the Raven), to one in paradise, κ.ά.(3)

Ουλαλούμ

Οι ουρανοί ήταν στακτιοί(4) και νηφάλιοι
Τα φύλλα ήταν τραγανά και ξερά
Τα φύλλα μαραίνονταν και ήταν ξερά –
Νύχτα ήταν στον μοναχικό Οκτώβρη
του λιγότερου αξιομνημόνευτού μου χρόνου:
Ήταν σκληρά δίπλα στη σκοτεινή λίμνη του Ώμπερ(5)
Στην ομιχλώδη μέση περιοχή του Γουήρ(6)
Ήταν εκεί κάτω δίπλα στην νοτισμένη(7) ορεινή λιμνούλα του Ώμπερ
Στη στοιχειωμένη από καλικαντζάρια δασώδη έκταση του Γουήρ

Εδώ κάποτε, μέσα σε μια Τιτάνια αλέα,
από κυπαρίσσια, τριγύρισα με την Ψυχή μου –
από κυπαρίσσια, με την Ψυχή, την Ψυχή μου.(8)
Αυτές τις μέρες που η καρδιά μου ήταν ηφαιστειακή
σαν τα σκοριώδη ποτάμια που ρέουν –
σαν τις λάβες που ακούραστα ρέουν
τα θειούχα τους ρέματα μέχρι το Γιάανεκ(9)
Στα απόλυτα κλίματα του πόλου –
που μουγκρίζουν καθώς ρέουν πέφτοντας από το όρος Γιάανεκ
στα βασίλεια του βορεινού πόλου.

Η κουβέντα μας ήταν σοβαρή και νηφάλια,
Αλλά οι σκέψεις μας ήταν παράλυτες και ξερές –
Οι μνήμες μας ήταν παραπλανητικές και ξερές, –
Γιατί δεν ξέραμε ότι ο μήνας ήταν Οκτώβρης
Και δεν μαρκάραμε τη νύχτα του έτους
(Α, Νύχτα όλων των νυχτών του έτους!) –
Ούτε προσέξαμε τη σκοτεινή λίμνη του Ώμπερ
(Παρόλο που κάποτε ταξιδέψαμε ‘κει κάτω) –
Δεν θυμόμασταν ούτε τη νοτισμένη ορεινή λιμνούλα του Ώμπερ
Ούτε τη στοιχειωμένη από καλικαντζάρια δασώδη έκταση του Γουήρ.

Και τώρα καθώς η νύχτα ήταν στατικά γερασμένη(10)
και οι σχηματισμοί των άστρων έδειχναν προς το ξημέρωμα –
καθώς οι σχηματισμοί των άστρων υπόμνυαν το ξημέρωμα –
στο τέλος του μονοπατιού μας ένα υγροποιημένο
και νεφελώδες λούστρο ξεπρόβαλε
μέσ’ απ’ το οποίο ένα θαυμαστό μισοφέγγαρο
Υψώθηκε με διπλό κέρας –
Της Αστάρτης(11) το διαμαντοστόλιστο μισοφέγγαρο
Ξεχωριστό, με το διπλό του κέρας.

Και είπα: “Είναι θερμότερη απ’ τη Ντιάνα(12) ·
Ρέει σ’ έναν αιθέρα από στεναγμούς –
διασκεδάζει σ’ έναν αιθέρα από στεναγμούς:
Έχει δει ότι τα δάκρυα δεν ξεράθηκαν σε
αυτά τα μάγουλα, όπου το σκουλήκι ποτέ δεν πεθαίνει(13),
και ήρθε περνώντας τα άστρα του Λέοντος
(για) να μας δείξει το μονοπάτι για τους ουρανούς –
για τη Λήθεια ειρήνη των ουρανών(14)–
έλα πάνω, παρά (την παρουσία) του Λέοντος,
για να μας προστατέψει (σαν σε βωμό) με τα λαμπερά της μάτια –
έλα πάνω, δια μέσου της φωλιάς του Λέοντος,
μ’ αγάπη στα φωτεινά της μάτια.”

Αλλά η Ψυχή, ανασηκώνοντας το δάκτυλό της,
είπε: “Δυστυχώς αυτό το άστρο δεν το εμπιστεύομαι –
την χλωμότητά της, περιέργως, δεν την εμπιστεύομαι(15):
Αχ, βιάσου! – Αχ, ας μην περιμένουμε!
Αχ, πέτα! Ας πετάξουμε! – γιατί αυτό μας πρέπει”
Με τρόμο ομίλησε. Αφήνοντας να βυθιστούν τα δικά της
φτερά μέχρι που έπεσαν στη σκόνη –
Μ’ αγωνία κλαψούρισε, αφήνοντας να βυθιστούν τα δικά της
πούπουλα μέχρι που έπεσαν(16) στη σκόνη –
μέχρι που με θλίψη έπεσαν στη σκόνη.

Απάντησα: “Αυτό δεν είναι τίποτε παρά όνειρο:
Ας συνεχίσουμε (ν’ ακολουθούμε) αυτό το τρεμάμενο φως!
Ας λουστούμε σ’ αυτό το κρυστάλλινο φως!
Η Συβιλλική του αρχοντιά στέλνει ακτίνες
μ’ Ελπίδα και μ’ Ομορφιά απόψε! –
Δες! – Τρεμοπαίζει πάνω στον ουρανό μέσα στη νύχτα!
Αχ, με ασφάλεια ας εμπιστευτούμε τη γυαλάδα του,
και ας είμαστε σίγουροι ότι θα μας οδηγήσει καλά –
Μ’ ασφάλεια ας εμπιστευτούμε μια γυαλάδα,
που δεν μπορεί παρά να μας οδηγήσει σωστά,
καθώς τρεμοπαίζει πάνω στον Ουρανό, μέσ’ στη νύχτα.”

Έτσι (λοιπόν), ειρήνευσα την Ψυχή και την φίλησα,
και την έθεσα σε πειρασμό να βγει απ’ τη βαριά της λύπη –
και κατάκτησα τις αναστολές της και τη βαριά (της) λύπη·
και περάσαμε μέχρι το τέλος της δεντροστοιχίας με θέα(17),
αλλά σταματήσαμε μπρος στην πόρτα ενός τάφου –
μπρος στην πόρτα ενός θρυλούμενου τάφου·
και είπα: “ τι είναι γραμμένο, γλυκιά αδερφή,
(πα’) στην πόρτα αυτού του θρυλούμενου τάφου;”
Με απάντησε: “Ουλαλούμ – Ουλαλούμ –
είν’ το υπόγειο(18) της χαμένης σου Ουλαλούμ!”

Τότε η καρδιά μου έγινε στακτιά και νηφάλια
όπως τα φύλλα που ήταν τραγανά και ξερά –
όπως τα φύλλα που μαραίνονταν και ήταν ξερά·
και φώναξα: “σίγουρα ήταν Οκτώβρης
εκείνη την συγκεκριμένη νύχτα του χρόνου
που ταξίδεψα – ταξίδεψα εδώ κάτω! –
που έφερα ένα τρομερό βάρος εδώ κάτω –
αυτή τη νύχτα όλων των νυχτών του έτους,
Αχ, ποιος διάολος μ’ έβαλε σε πειρασμό (να έρθω) εδώ;
Καλά ξέρω, τώρα, αυτή τη σκοτεινή λίμνη του Ώμπερ –
αυτή την ομιχλώδη μέση περιοχή του Γουήρ –
Καλά ξέρω, τώρα, την νοτισμένη ορεινή λιμνούλα του Ώμπερ,
αυτή τη στοιχειωμένη από καλικαντζάρια δασώδη έκταση του Γουήρ.

[Είπαμε εμείς, τότε – οι δυό, τότε—”Α, μπορεί να
ήταν ότι τα καλικαντζάρια του δασοτόπου –
τα συμπονετικά, τα ελεήμονα καλικαντζάρια –
που φράξανε το δρόμο μας και τον απαγορεύσαν
απ’ το μυστικό που κείται σ’ αυτούς τους χερσοτόπους –
Απ’ εκείνο που κείται κρυμμένο σ’ αυτούς τους χερσοτόπους
και σχεδίασαν το φάντασμα(19) ενός πλανήτη
απ’ τη λίμπο(20) των φεγγαρένιων ψυχών –
Αυτόν τον αμαρτωλά σπινθηρίζοντα πλανήτη
απ’ την Κόλαση των πλανητικών ψυχών;]

Σχόλια για το ποίημα Ουλαλούμ, του Poe

Το ποίημα μας εισάγει σε ένα σκοτεινό σκηνικό: η μικρή ορεινή λίμνη του Ώμπερ και οι δασωμένες εκτάσεις του κεντρικού Γουήρ, είναι ιδανικός τόπος για να ξεπηδήσουν αφύσικα στοιχειά.

Οι ουρανοί παρομοιάζονται με στάχτη, είναι δηλαδή σκοτεινοί (νεφελώδεις), πνιγηροί, βαριοί. Η αναπνοή κόβεται, η διάθεση για δράση ελαττώνεται, η θετική σκέψη υποχωρεί. Το φθινοπωρινό τοπίο, η νύχτα των πνευμάτων (Halloween) και οι κουρασμένες, μπερδεμένες σκέψεις των νυχτερινών οδοιπόρων, συνθέτουν ένα εσωτερικό επίπεδο ανάλυσης του ποιήματος στο οποίο φύση και άνθρωπος εναρμονίζονται ή έστω η ανθρώπινη αντίληψη εναρμονίζει τον εσωτερικό με τον εξωτερικό κόσμο.

Η έλευση της αυγής που δεν λυτρώνει, η επίκληση και η εναπόθεση των ελπίδων του αφηγητή στα άστρα, τα πλανητικά σώματα, η διχογνωμία προσώπου και ψυχής, οδηγεί αργά και επίπονα σε μία συνειδητοποίηση.

Η τρέλα της νυχτερινής οδοιπορίας ήταν η προσέγγιση ενός νεκρικού μνημείου, του τάφου με την επιγραφή “Ουλαλούμ”. Το πέτρινο ή μαρμάρινο μαυσωλείο, η υπόγεια “κατασκαφής οίκησις”, το “νυμφείον”(21) δεν περιγράφεται πολύ αναλυτικά, ίσως για να φανεί η ματαιότητα του εγχειρήματος, η απρόσωπη φύση των νεκρικών μνημείων (τάφων) και η αντίθεση ανάμεσα στη δυνατή, ζωντανή αγάπη και την νεκρή απομίμηση, την ανάμνησή της. Έτσι, η καρδιά του ποιητή-αφηγητή, γίνεται στο τέλος στακτιά (όπως ο αέρας της περιοχής) και ξερή, νηφάλια, τραγανή σαν φθινοπωρινό φύλλο. Απονεκρώνεται, σαν σαπισμένη οργανική ύλη, στο τελευταίο στάδιο πριν την αποσύνθεση, τον θάνατο.

Η ορεινή λιμνούλα του Ώμπερ και τα δάση της μέσης περιοχής του Γουήρ, παραμένουν χώρος γεμάτος στοιχειά και καλικάντζαρους. Όμως, αυτά τα στοιχειά, μπορεί εξ αρχής να βρίσκονταν απλά στην ψυχή του αφηγητή. Η φύση αποκτά νόημα μόνο σαν αντανάκλαση της ψυχικής κατάστασης των ανθρώπων που σκέφτονται εντός της και σχετικά με αυτή.

Η τελευταία στροφή, επιχειρεί μια αριστοτελική(22) “λύση του δράματος”. Τα καλικαντζάρια του δασώδους Γουήρ, περιγράφονται στα Αγγλικά με τη λέξη ghouls. Αυτή η λέξη, παρά την απρόσωπη, ουδέτερη μεταχείριση που δέχεται υπό την πένα του Poe, προδιαθέτει αρνητικά τον αναγνώστη. Φρικώδη στοιχειά και αφύσικα όντα χωρούν στην ετυμολογική και χρηστική ανάλυση αυτής της λέξης. Όμως, ο Poe υπομνύει ότι αυτά τα καλικαντζάρια μπορεί να είναι ελεήμονα, συμπονετικά, να συμπάσχουν και με τον χαροκαμένο διαβάτη και με την ψυχή του. Οι διχογνωμίες που προκύπτουν ανάμεσα στον ποιητή-αφηγητή και στην ψυχή (η οποία μπορεί να είναι και ένα κομμάτι του αγαπημένου προσώπου που κράτησε μέσα του ο ίδιος) αμβλύνονται, το σκηνικό ανατρέπεται, χωρίς όμως να λυτρώνει. Η κάθαρση δεν είναι ολοκληρωμένη. Η γνώση και ο οίκτος των ξωτικών και των στοιχειών, δεν οδηγεί στην άρση της λύπης του ποιητή, αλλά στον εξευμενισμό των φανταστικών ή πραγματικών οντοτήτων που δυσκολεύουν τον δρόμο του.

Συμπερασματικά θα ήθελα να τονίσω ότι το όνομα Ουλαλούμ είναι άνευ νοήματος. Μπορεί να υποδηλώνει απλά ένα όνομα, μία οπτική (concept), ένα slogan ή να είναι μυστική, άφατη λέξη που να προσδιορίζει ονομαστικά την μεταθανάτια κατάσταση της αγαπημένης του Poe.

Πρόσωπα του ποιήματος: η Ψυχή, η ψυχή μου (psyche, my soul), τα αστέρια Ντιάνα και Αστάρτη, η νεκρή αγάπη (Ουλαλούμ), η Λήθη, ο ποιητής-αφηγητής.

Βασικά μοτίβα: η λύπη/στεναχώρια/θλίψη, η σχέση εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου, η αλληλεπίδραση της φαινομενικής μελαγχολίας της φύσης με την ψυχική κατάσταση του ποιητή-αφηγητή, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου. Η ανάμνηση, η μνήμη, το υπερφυσικό, η θέση του ανθρώπου ανάμεσα στη λήθη και την ανάμνηση, στην ύπαρξη και την ανυπαρξία.

1. Μετά κοινής εποχής.
2. Για μια πιο ολοκληρωμένη βιογραφία του Poe, βλ.: https://www.poetryfoundation.org/poets/edgar-allan-poe
3. Ιδιαίτερα στα πρώτα δύο ποιήματα (Lenore, Annabel Lee), την μικρή ιστορία Eulalie, και το παρόν ποίημα Ulalume, υπάρχει η παρήχηση του γράμματος L.
4. Με τη λέξη ashen (απο στάχτη, σταχτής), ο Edgar Allan Poe περιγράφει το χρώμα αλλά και την πνιγηρότητα του φυσικού περιβάλλοντος εντός του οποίου διαδραματίζεται αυτή η ποιητική ιστορία.
5. Auber
6. Weir
7. Η λέξη dank μπορεί επίσης να δηλώνει μια ελώδη περιοχή. Ο Poe τονίζει με αυτή, την τραχύτητα του τοπίου και την υδρολογική διαμόρφωση της λίμνης που αγναντεύει από ψηλά.
8. Αυτός ο στίχος παίζει με την Ελληνικής προέλευσης λέξη που περιγράφει την ψυχή (psyche) και την Αγγλική λέξη soul, που έχει Γερμανικές (Germanic) γλωσσικές ρίζες. Στο πρωτότυπο είναι έτσι: Of cypress, with Psyche, my Soul
9. Yaanek
10. Η λέξη που χρησιμοποιεί εδώ ο Poe είναι senescent. Με αυτή τη λέξη περιγράφουμε στην Αγγλική γλώσσα συνήθως την διαδικασία απονέκρωσης των φύλλων των φυτών.
11. Η Αστάρτη ήταν αρχαία ανατολική θεότητα, της ερωτικής αγάπης, του πολέμου και του φεγγαριού. Συχνά εικονίζεται με μια ημισέληνο σαν στέμμα στα μαλλιά της. Στη Μεσοποταμία λεγόταν Ιστάρ. Μάλιστα, στη Βαβυλώνα υπήρχε και η πύλη της Ιστάρ. Η Ιστάρ, σαν αστρική θεότητα σχετίστηκε και με τον πλανήτη Αφροδίτη (λατινικά: Venus). βλ. και: https://en.wikipedia.org/wiki/Astarte , https://www.britannica.com/topic/Ishtar-Gate
12. Εδώ o Poe γράφει Dian, σε σύντμηση για να χωρέσει στο ποιητικό μέτρο. Η Ντιάνα (λατινικά: Diana) ήταν Ρωμαϊκή θεότητα, παρόμοια με την Άρτεμη. Η Άρτεμις ήταν θεότητα της φύσης και του κυνηγιού, αρρενωπή γυναίκα, παρθένα κόρη και οι αρχαίοι Έλληνες της απέδιδαν και σεληνιακή λατρεία.
13. Μερικά χρόνια νωρίτερα ο Poe είχε γράψει το ποίημα the Conqueror Worm.
14. To the Lethean peace of the skies— αυτός ο στίχος δείχνει την ματαιότητα της ανθρώπινης κατάστασης και την κατάπτωση στη λήθη, που συνεπάγεται η “απόδραση” στους ουρανούς.
15. Αυτός και ο προηγούμενος στίχος αναφέρονται στην Αστάρτη και τις αστρικές/πλανητικές της προσωποποιήσεις.
16. Η έκφραση που χρησιμοποιεί ο ποιητής, “trailed in the dust” δείχνει ότι η πορεία ήταν “προκαθορισμένη”. Τα φτερά ακολούθησαν ένα συγκεκριμένο “μονοπάτι” πτώσης.
17. vista
18. Αλλιώς ο θόλος, η αίθουσα που την στηρίζουν αψίδες: vault.
19. Η λέξη spectre μπορεί να υποδηλώνει το όραμα, το φάσμα, το ορατό πνεύμα.
20. Με τον όρο limbo, υποδηλώνεται ένα μεταίχμιο, ένα ενδιάμεσο διάστημα (μεσοδιάστημα). Μπορεί επίσης να αναφέρεται στο καθαρτήριο, χώρο όπου στην δυτική χριστιανική αντίληψη, οι ψυχές παραμένουν περιμένοντας να κριθούν.
21. Σοφοκλής, Αντιγόνη, στ. 891-896:
    Ὦ τύμβος, ὦ νυμφεῖον, ὦ κατασκαφὴς
    οἴκησις αἰείφρουρος, οἷ πορεύομαι
    πρὸς τοὺς ἐμαυτῆς, ὧν ἀριθμὸν ἐν νεκροῖς
    πλεῖστον δέδεκται Φερσέφασσ’ ὀλωλότων·
    ὧν λοισθία ’γὼ καὶ κάκιστα δὴ μακρῷ
    κάτειμι, πρίν μοι μοῖραν ἐξήκειν βίου.Ω τύμβε, ω νυφικό (κρεβάτι), ω κατασκαμμένη
    κατοικία που με φρουρεί αιώνια, απ’ την οποία πορεύομαι
    προς τους δικούς μου (συγγενείς), απ’ τους οποίους αριθμό στους νεκρούς
    πολύ μεγάλο δέχτηκε η Περσεφόνη, όσων χάθηκαν·
    Σε ‘κείνους που κυλιέμαι και ‘γω με κακό τρόπο και για μακρό χρόνο
    κατεβαίνοντας, πριν η μοίρα (να) μου δώσει τη ζωή.
22. Αριστοτέλης, περί ποιητικής, στ. 1449b
    Ἔστιν οὖν τραγῳδία μίμησις πράξεως σπουδαίας καὶ τελείας μέγεθος ἐχούσης, ἡδυσμένῳ λόγῳ χωρὶς ἑκάστῳ τῶν εἰδῶν ἐν τοῖς μορίοις, δρώντων καὶ οὐ δι᾽ ἀπαγγελίας, δι᾽ ἐλέου καὶ φόβου περαίνουσα τὴν τῶν τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν.Είναι, λοιπόν, η τραγωδία μίμηση πράξεως σπουδαίας και τέλειας η οποία έχει έκταση (μέγεθος), με εκλεπτυσμένο λόγο, χωρίς κάποιο από τα (ποιητικά) είδη στα (επιμέρους) μόρια της, με δρώντα (πρόσωπα) και όχι με απαγγελία, (η οποία) μέσα απ’ το έλεος και τον φόβο ολοκληρώνει την κάθαρση αυτών των παθημάτων

Βιβλιογραφικές αναφορές

Astarte, άρθρο στην wikipedia:
https://en.wikipedia.org/wiki/Astarte

Edgar Allan Poe, Ulalume στο Complete works of Edgar Allan Poe, εκδ. Delphi classics, (ebook), 2011

Edgar Allan Poe, To – – – . Ulalume: a ballad:
https://www.poetryfoundation.org/poems/44889/to-ulalume-a-ballad

Isthar Gate, άρθρο στην Britannica
https://www.britannica.com/topic/Ishtar-Gate

Αριστοτέλης, περί ποιητικής στο Aristotelis, De arte poetica, εκδ. Oxford University Press, Οξφόρδη, 1964

Βιογραφικές πληροφορίες για τον Edgar Allan Poe: https://www.poetryfoundation.org/poets/edgar-allan-poe

Σοφοκλής, Αντιγόνη στο Sophoclis fabulae, εκδ. Oxford University Press, Οξφόρδη, 2011

Ουλαλούμ (Ulalume) | Edgar Allan Poe | μετάφραση, σχόλια: Δήμος-Άδωνις Βρύζας | cityportal.gr

Διαβάστε: «Ορατή σαν αόρατη» Ζυράνα Ζατέλη | κριτική