Το «Αναμνήσεις ενός αντισημίτη» του Γκρέγκορ φορν Ρέτσορι, είναι μία συλλογή πέντε φαινομενικά αυτόνομων διηγημάτων που κατά το μάλλον αντιπροσωπεύουν πέντε στάδια της ζωής του αφηγητή (αν όχι του συγγραφέως – εξ ου και το 1ο πρόσωπο στη διήγηση), μας βάζουν στον τοπο-χρόνο της ιστορίας, της κεντρικής Ευρώπης, από το 1920 μέχρι και το 1939, εκτυλισσόμενες στη σημερινή Ρουμανία (παλαιό κομμάτι της Αυστρο-ουγγρικής αυτοκρατορίας), στην Αυστρία και καταλήγουμε, στην τελευταία ιστορία, να περπατούμε νοσταλγικά στη Ρώμη.
Περιγραφές διεισδυτικές, από εποχές φαινομενικά ανέμελες όπου το κυνήγι, η καλή ζωή και η αναγνώριση καθώς και η αποδοχή των «ημετέρων» πεπραγμένων και προσώπων ήταν το απόλυτο ζητούμενο. Η απώλεια της ταυτότητος που προέκυψε από την διάλυση της Αυστρο-ουγγρικής αυτοκρατορίας πονά και το χάσμα που δημιουργήθηκε στον ψυχισμό των κατοίκων τεράστιο. Χάσμα ταυτότητος πάνω στο πτώμα της οποίας πολλοί οι κλαυθμοί και οι θρήνοι, έκδηλοι με σνομπισμό και με μια πληγωτική αναπόληση του μεγαλείου.
«……Με το μυαλό του παιδιού, που είναι πάντα ευάλωτο σε κάθε τι υψηλό και τρομακτικό, αναπαριστούσα διαρκώς εκείνη την καταστροφή και εκείνη την ακούσια προδοσία (στην χρυσαφιά σημαία με τον μαύρο δικέφαλο αετό της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, συνέχεια της οποίας υπήρξε η αυτοκρατορική Αυστρία). Ήταν άλλωστε ο μόνος τρόπος να ερμηνεύσω την παράδοξη, την τόσο κούφια θλίψη των ανθρώπων στο άμεσο περιβάλλον μου, την παραίτησή τους, την αμιγώς σαρκαστική στοχαστικότητα που τους χαρακτήριζε – αυτό το νεκρό πράγμα μέσα τους, που τους επέτρεπε να συνεχίζουν να ζουν στοιχειωδώς μέσα στο κανάλι της καθημερινότητας με τις χρυσές τους αναμνήσεις της Αυτοκρατορίας που ήταν Αγία όπως έλεγε ο πατέρας μου ενώ το παρόν έμοιαζε να μην τους απασχολεί καθόλου….»
«Αναμνήσεις ενός αντισημίτη»
Συγγραφέας: Gregor von Rezzori
Εκδότης: ΔΩΜΑ
ISBN: 9786188445963
Αριθμός Σελίδων: 412
Εξώφυλλο: Μαλακό εξώφυλλο
Γλώσσα Γραφής: ελληνικά
Ημερομηνία 1ης Έκδοσης: 2020
Έτος Έκδοσης: 2020
Ένα πνευματικό τέλμα έχει τυλίξει τα πάντα και δεν υπάρχει καμία περαιτέρω αναζήτηση, επιδίωξη, σκέψη. Μια περιρρέουσα πνευματική ραστώνη ξεπηδά από παντού. Όλα καλώς, ως υφίστανται – δεν χρήζουν καμίας απολύτου αλλαγής. Και αυτό το «υφίστανται» περιέχει ξεκάθαρα έναν υποβόσκοντα, εγγενή αλλά εμφανέστατο αντισημιτισμό ο οποίος υποδόρια γιγαντώνεται και διαχέεται σε όλο το βιβλίο, στις απόψεις, στην καθημερινότητα των ανθρώπων, από τα παιδιά μέχρι τους ηλικιωμένους.
«..Ευχαρίστως θα έπαιζα μαζί σας αλλά δεν μπορώ γιατί εσείς είστε Εβραίοι και εγώ δεν είμαι και δεν χρειάζεται να πω κάτι παραπάνω. Πάντως, σας ευχαριστώ για την πρόταση……»
«… Οι Εβραίοι ήταν πολύ απλά άνθρωποι από άλλο άστρο – συγκεκριμένα από το άστρο του Δαβίδ και της Σιών. Που μπορεί να ήταν λαμπρότατο αλλά για εμάς δυστυχώς βρισκόταν πιο κάτω από τον ορίζοντα. Ως εκ τούτου, το να ερωτευτεί κανείς Εβραία δεν μπορούσε να θεωρηθεί μια συγγνωστή διαστροφή όπως, ας πούμε, η ομοφυλοφιλία. Επρόκειτο για κάτι απολύτως ακατανόητο, μια ψυχική απονέκρωση, για κάτι χειρότερο και από προδοσία, χειρότερο και από παράβαση των όρκων. Είχα κάθε λόγο να ντρέπομαι….»
«… Κανείς δε λάμβανε υπ’ όψιν τις γυναίκες της οικογένειας, τις οποίες, επειδή ήταν Εβραίες, δε θεωρούσαν καν κυρίες…»
Ο συγγραφέας αφηγείται με ξεκάθαρη ματιά το παρόν του, με τη διαύγεια της παρατήρησης του δικού του «τώρα», χωρίς καταγγελτικό ύφος αλλά με καταγραφή των εμπειριών, προσώπων, χαρακτήρων και πράξεων.
Αν και ιδιαίτερα προκλητικός ο τίτλος, δεν υπάρχει η παραμικρή σκηνή με ένταση, ένα θύμα ή έστω μια εικόνα βίας. Απόμακρος παρατηρητής στην αυξανόμενη ναζιστική συμπεριφορά και κλιμακούμενη δυστυχία που βλέπει γύρω του, με τους Εβραίους να αισθάνονται περισσότερο ανασφαλείς απλώς είναι αναμεμειγμένος με τη δική του πραγματικότητα.
Ανώδυνος αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυς κοιτά τα «εμά». Και δε φωνάζει για κάτι άλλο. Όλα γίνονται υποδόρια, σιωπηλά και οργανωμένα. Και ίσως αυτή η σιωπή, την οποία ακολουθεί και ο συγγραφέας και ο κόσμος του να είναι το πλέον ανησυχητικό φαινόμενο, αυτό που «κραυγάζει». Ο Γρ. Ρετσόρι, ο Πρίμο Λέβυ και τόσοι άλλοι, μας υπενθυμίζουν με τρόπο επώδυνο ότι ο μεγαλύτερος και πιο δηλητηριώδης κίνδυνος του προνομιούχου βίου είναι η απάθεια, η σιωπή που εκτεινόμενη γίνεται συμμετοχή.
Μια ιδιαίτερα καλογραμμένη εισαγωγή
Σε μια ιδιαίτερα καλογραμμένη εισαγωγή της Ντέμπορα Αίζενμπεργκ, με σχόλια και διεισδυτική ματιά στο βάρος της ελαφρότητας του κειμένου του συγγραφέως, μας παραδίδονται πολλά ερωτήματα :
«…Και όμως, ενώ η άβυσσος χάσκει απροκάλυπτα στο δρόμο τους, οι άνθρωποι εκείνου του συγκεκριμένου παρελθόντος συνεχίζουν να προχωρούν σε τέλεια μακαριότητα. Γιατί;; Πώς στην ευχή είναι δυνατόν να μη βλέπουν προς τα που πορεύονται; ….Τι γινόταν με αυτούς που συνέχιζαν λίγο – πολύ κανονικά τη ζωή τους και κοίταζαν τη δουλειά τους; Πώς βίωναν οι άνθρωποι αυτοί την κάθε καμπή, καθεμιά από εκείνες τις στιγμές που εκ των υστέρων αποδείχθηκαν τόσο τρομακτικά σημαντικές;…..Ο Ρετσόρι παραμένει πάντα ψύχραιμος. Φροντίζει ώστε ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής του να μην έχει την παραμικρή ιδέα τι είδους χρονιά είναι το 1933 ή το 1938 – αλήθεια, τι είδους χρονιά είναι ας πούμε το 2020;;»
Ως σκυταλοδρόμος της σκέψης, βρέθηκα με την σκυτάλη να με κυκλώνει επίμονα και ενίοτε, απειλητικά. «Αλήθεια, τι είδους χρονιά είναι ας πούμε το 2020;;».
Βρισκόμαστε σε μία κοινωνία όπου η σκέψη, η κρίση, η πραγματική γνώση και όχι η συσσώρευση πληροφοριών (μνημόνιο στον R. Bradburry) αποτελούν πεδία με συρματοπλέγματα. Βράζει ο τόπος για το «δίκαιο», αναζητούμε επίμονα τον «ήρωα». Τι ωραίες λέξεις!!
Πλήθος ανθρώπων, στοιβαγμένων ή μη, με δικά τους ήθη, έθιμα, γλώσσες και συνήθειες κατακλύζουν τους δικούς μας τόπους, τα δικά μας εδάφη, τις δικές δουλειές, αλλοτριώνουν το αύριο «μας». Έξαλλο το πλήθος αλαλάζει. Γιατί δεν πάει να πολεμήσει για τα δικά τους; Γιατί καταχράται αυτά για τα οποία εμείς με τον όποιο τρόπο πολεμήσαμε και διεκδικήσαμε; Ξένοι!! Αλλόθρησκοι!! Λαθρομετανάστες (ας μη φοβηθούμε το συνονθύλευμα γραμμάτων ακόμη και ιδεών).
Όταν όμως ένας από αυτούς, ξεχωρίζει, αφήνει το άστρο του να λάμψει, ανοίγει τα φτερά του, προοδεύει και με καμάρι μας φέρνει το χρυσό τρόπαιο, συμμετέχει στη δική μας κοινωνία με οικονομική και όχι μόνον βοήθεια, με τη σκέψη «τι κάνω εγώ για το κράτος» και όχι «τι θα πάρω εγώ από το κράτος», τότε γίνεται ένας δικός ΜΑΣ, τον δεχόμαστε, του δίνουμε το όνομα μας, τα χαρακτηριστικά μας, την αγάπη μας. Γίνεται ο ήρωας που ξεπηδά από τις σάρκες ΜΑΣ. Τότε οι άλλοι συνεχίζουν να παραμένουν ξένοι, με τον χαρακτηρισμό στο κούτελο ώστε να μην ξεφύγει κανείς και με δυνατή υποψηφιότητα για τον Καιάδα αλλά αυτός ο ένας είναι δικός, ο δικός ΜΑΣ!! Αλήθεια, τι είδους χρονιά είναι ας πούμε το 2020;;
Λέξεις ιερές και αγαπημένες «θρησκεία», «δικαιώματα», «όρια». Παλεύουμε γι’ αυτά. Στο πέρας των αιώνων, εκατόμβες θυμάτων, πάνω στις οποίες στήθηκαν λάβαρα με τις έννοιες αυτές να κυματίζουν στον άνεμο. Πολιτισμοί αιώνων που χάραξαν την πορεία του δίποδου αυτού θηρίου που ανήκουμε. Άλλοτε καλό, ίσως σπάνια και στα καλύτερά του.
Και σήμερα βρισκόμαστε στον καναπέ μας να βλέπουμε, να κρίνουμε και να ξεχειλίζουμε έντασης και απόψεων στα σωτήρια μέσα κοινωνικής δικτύωσης για 500 κορίτσια που απήχθησαν από το σχολείο τους, τον βωμό της υπεράσπισης της επικρατούσας θρησκείας. Σύσσωμη η ανθρωπότητα έκραξε «Bring our girls back». Αλήθεια, τι έγιναν αυτά τα πλάσματα, οι οικογένειές τους; Γιατί εάν τα παιδιά του κόσμου είναι παιδιά μας, τι έγιναν τα παιδιά μας αυτά;;; Καταναλώθηκαν ως άλλο προϊόν, βορά του χρόνου, στον βωμό της λήθης;;;
Αλήθεια, τι είδους χρονιά είναι ας πούμε το 2020;;
Πήγαμε (ναι, όλοι μαζί) πήγαμε στην άλλη άκρη της γης, πατήσαμε χώματα που ούτε είχαμε φανταστεί, προσπαθήσαμε να επιβάλλουμε τους δικούς μας νόμους, γιατί αυτοί ήταν οι καλοί και οι σωστοί. Το χρηματιστήριο των οπλικών βιομηχανιών ανέβηκε περίπου 700%. Και όταν το ισοζύγιο δεν έβγαινε, τα αφήσαμε σπασμένα τα γυαλικά, σκουριασμένα τα ασημικά και άπλυτα τα καλύμματα και φύγαμε, αφήνοντας πίσω συντρίμμια. Ανθρώπους να κρέμονται από τα αεροπλάνα για μια ελπίδα, γυναίκες ανύπαρκτες, καλυμμένες στην ψυχή, στο σώμα, στη σκέψη, στη βούληση. Και τώρα, από τον καναπέ και πάλι, μας απασχολεί εάν αυτοί έρθουν έξω από τη θύρα μας και κάνουν κατάχρηση από το ποδόμακτρο μας.
Αλήθεια, τι είδους χρονιά είναι ας πούμε το 2020;;
Θα ήταν μέγιστη παράλειψη να μην αναφερθώ στην ονειρική μετάφραση της κας. Μαργαρίτας Ζαχαριάδου, που μου υπενθύμισε τι όμορφη γλώσσα είναι τα Ελληνικά με τον «θύραθεν θεό», τη «εξημμένη φαντασία», τους «διαπρύσιους λόγους», τη «στίλβουσα ομίχλη» και όχι μόνον.
Γράφει η Ανδρομάχη Καρανίκα – Δημητριάδου
Διαβάστε επίσης: Ο Τρυποκάρυδος του Τομ Ρόμπινς
φωτογραφία Peter H
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
