Όταν ο Ηλίας Μεσσίνας έλαβε ένα μήνυμα από κάποιον ερευνητή στην Πρέβεζα που τού ζητούσε βοήθεια για να διαβάσει μια επιγραφή που είχε εντοπίσει σ’ ένα κτίριο τηλεφωνίας ίσως να μην φανταζόταν πως το μήνυμα αυτό θα ήταν η άκρη του νήματος για την ιστορία της συναγωγής «Τεφιλά λε Μωσέ» (προσευχή για τον Μωυσή), που χάθηκε στο πέρασμα του χρόνου.
Η συναγωγή της Πρέβεζας, μια κοινωνική μήτρα άλλων εποχών, χτίστηκε το 1931, πουλήθηκε το 1963 και στη θέση της χτίστηκε ένα άλλο κτίριο. Κι ενώ θα φανταζόταν κανείς πως η σκόνη της λήθης θα έχει καλύψει τη μνήμη, έρχεται το νέο βιβλίο του γνωστού αρχιτέκτονα «Το Συναγώι» για να διασφαλίσει πως η ιστορία της, όπως κι αυτή πολλών άλλων συναγωγών ανά την Ελλάδα, θα περάσει στις επόμενες γενιές.
«Το Συναγώι» του Ηλία Μεσσίνα (εκδ. Ινφογνώμων) συνεχίζει ένα οδοιπορικό που ξεκίνησε με το βιβλίο «Η Συναγωγή». Μέσα από «Το Συναγώι» εξερευνώνται νέα μονοπάτια: από την Ιερουσαλήμ μέχρι την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Κω, την Άρτα, την Πρέβεζα, την Καστοριά, τα Ιωάννινα, τα Τρίκαλα, την Ξάνθη, την Κομοτηνή, το Διδυμότειχο και άλλες πόλεις και μέρη. Στο νέο βιβλίο παρουσιάζονται ιστορίες άγνωστες μέχρι σήμερα, για τα κτίρια, αλλά και για τους ανθρώπους που σημάδεψαν την ιστορία τους. Γιατί το συναγώι ή συναγωγή είναι το κτίριο, ένας χώρος ιερός, αλλά είναι και οι άνθρωποι. Αυτοί που συγκεντρώνονται σε αυτήν για προσευχή, αυτοί που τη διατηρούν και τη φροντίζουν, για να την παραδώσουν από γενιά σε γενιά.
Το κάθε κτίριο κρύβει μια ιστορία
«Το κάθε κτίριο κρύβει μια ιστορία. Κρύβει την ιστορία αυτών που το χρησιμοποίησαν ή την ίδια του την ιστορία. Πολλές συναγωγές που σταμάτησαν να λειτουργούν στην Κατοχή, μετά απέκτησαν μια δεύτερη ζωή. Άλλες μετατράπηκαν σε χώρους πολιτισμού, άλλες κατεδαφίστηκαν και χτίστηκαν άλλα κτίρια. Για μια πόλη, ωστόσο, τα τοπόσημα αυτά έχουν πολύ μεγάλη σημασία. Κυρίως για τους νέους για να γνωρίζουν την ιστορία της πόλης τους» τονίζει, μιλώντας στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο Ηλίας Μεσσίνας.
«Αυτό», εξηγεί, «είναι το σκάλισμα που προσπαθούμε να κάνουμε εγώ μαζί με άλλους ερευνητές που εμφανίζονται στο βιβλίο, όπως για παράδειγμα στην Πρέβεζα, όπου ένας ερευνητής ψάχνει την ιστορία μέσα από τις επιγραφές που εμφανίζονται πάνω στο κτίριο μιας εταιρείας τηλεφωνίας.
Κι αρχίζουμε να σκαλίζουμε τις επιγραφές που υπήρχαν στη συναγωγή παλαιότερα κι έτσι βρίσκουμε και το όνομά της. Ουσιαστικά οι επιγραφές αυτές ήταν συμβόλαια υποχρέωσης της κοινότητας να προσεύχεται στη μνήμη του πατέρα του και της γυναίκας του και του ιδίου όταν πεθάνει, με αντίτιμο κάποιο ποσό που έδωσε για να χτιστεί και να ανακαινιστεί η συναγωγή. Όλες αυτές είναι ιστορίες μέσα από τις οποίες το κτίριο αποκτά ζωή».
Πρωταγωνιστές αφανείς ήρωες
Με πρωταγωνιστές αφανείς ήρωες που τους προσπέρασε η επίσημη ιστορική αφήγηση, που παίζουν όμως έναν σημαντικό ρόλο στη διάσωση της μνήμης και της ιστορίας των συναγωγών της Ελλάδας -ιδιαίτερα αυτών που χάθηκαν για πάντα- το νέο βιβλίο του Ηλία Μεσσίνα αποκαλύπτει στον αναγνώστη πράγματα που ήταν εν πολλοίς άγνωστα ώς τις μέρες μας.
Μέσα από το οδοιπορικό του ίδιου του συγγραφέα, τους διαλόγους του με τους ντόπιους, στους τόπους που επισκέπτεται ή ακόμη και με αλληλογραφία όπως με τον ερευνητή στην Πρέβεζα, ο Ηλίας Μεσσίνας «μιλάει» για τις συναγωγές και τους ανθρώπους τους, τις κοινότητες γύρω από τις οποίες αναπτύχθηκαν αλλά και για τους αρχιτέκτονες που συνδέθηκαν μ’ αυτές.
Μέσα από αυτές τις ιστορίες, το κτίριο αποκτάει ζωή ενώ συχνά «ξυπνά» μνήμες καλά κρυμμένες στο νου και την ψυχή των μεγαλύτερων, όπως στην περίπτωση μιας γυναίκας στην Κομοτηνή που σε μια παρουσίαση από τον αρχιτέκτονα για τη συναγωγή της πόλης, «είδε» τον εαυτό της να παίζει ως παιδί στο κτίριο. «Το πιο συγκλονιστικό είναι όταν στις παρουσιάσεις έρχονται κάποιοι άνθρωποι που ήταν παιδιά όταν αυτά τα κτίρια ήταν σε λειτουργία.
Στην Κομοτηνή έλεγα ότι η συναγωγή που ήταν χτισμένη δίπλα στα βυζαντινά τείχη κατεδαφίστηκε κάποια στιγμή γιατί έπεσε ένας τοίχος και ήταν ο χώρος επικίνδυνος. Και σηκώνεται μια κυρία από το ακροατήριο και λέει: εγώ ήμουν από τα παιδιά που παίζαμε εκεί πέρα και πηδούσαμε στη στέγη της συναγωγής από τα τείχη!» εξιστορεί ο κ. Μεσσίνας.
«Το Συναγώι» είναι το δεύτερο λογοτεχνικό έργο του Ηλία Μεσσίνα, που έχει στο ενεργητικό του έντεκα βιβλία και εκατοντάδες δημοσιεύσεις, μεταξύ άλλων για τις συναγωγές της Β. Ελλάδας. Σε ένα οδοιπορικό που ξεκίνησε πριν από 30 χρόνια, ο Ηλίας Μεσσίνας ήταν ο πρώτος αρχιτέκτονας που αποτύπωσε, τεκμηρίωσε και μελέτησε λεπτομερώς τις συναγωγές της Ελλάδος, μεταξύ αυτών της Κομοτηνής και της Ξάνθης, πριν κατεδαφιστούν το 1994 και το 1995 αντίστοιχα.
Ο Ηλίας Μεσσίνας ήταν επίσης ο αρχιτέκτονας της αναστήλωσης ιστορικών συναγωγών στη Θεσσαλονίκη και τα Τρίκαλα. Άλλα βιβλία του Ηλία Μεσσίνα αφορούν σε θέματα αειφορίας, κυκλικής οικονομίας, αειφορικού σχεδιασμού και δημόσιας διαβούλευσης, θέματα για τα οποία γίνεται εκτενής αναφορά και στο βιβλίο «Το Συναγώι».
Σάββατο 7 Οκτωβρίου / Φωτογραφία Depositphotos
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
