«Τη νύχτα, όλα τα αίματα είναι μαύρα»

«Τη νύχτα, όλα τα αίματα είναι μαύρα»
Συγγραφέας : David Diop
Μετάφραση : Αλεξάνδρα Κωσταράκου
Εκδότης: Πόλις
ISBN: 9789604356911
Αριθμός Σελίδων: 168
Εξώφυλλο: Μαλακό
Διαστάσεις: 21χ14
Γλώσσα Πρωτοτύπου: Γαλλικά
Ημερομηνία 1ης Έκδοσης: 2019

Πληθώρα αντιπολεμικών βιβλίων μας κατακλύζουν, για μερικούς εξ ημών, με την εύνοια της τύχης να υπάρχει ο πόλεμος μόνον ως αναγνωστική δραστηριότητα. Τα περισσότερα επιβεβαίωσαν την δεινότητα του εκάστοτε συγγραφέα και κάποια μας έκαναν να σκουπίσουμε το αίμα που είχε χυθεί απλόχερα γύρω μας, πάνω μας αλλά κυρίως, μέσα μας.

Με χρονικό πλαίσιο τον Α! Παγκόσμιο πόλεμο και την αποικιοκρατία σε πλήρη εξέλιξη, δύο Σενεγαλέζοι, παιδικοί φίλοι, αχώριστοι, «φίλοι που ήταν πάνω από αδέλφια», υπό γαλλική διοίκηση, βρίσκονται στα χαρακώματα, ενάντια στα γερμανικά στρατεύματα. Σε μία από τις επιθέσεις, πέφτει θανάσιμα λαβωμένος ο Μαντέμπα και εκλιπαρεί τρεις φορές τον Αλφά, «τον φίλο που τον είχε πάνω από αδελφό» να τον λυτρώσει.

Από εκείνη την χρονική στιγμή, σαν απολογούμενος για το ηθικό κακούργημα που διέπραξε και δεν σκότωσε τον φίλο του, αφήνοντας τον να ψυχορραγεί, «από σεβασμό προς τους ανθρώπινους νόμους και δεν έδειξε ανθρωπιά», το σύμπαν ολόκληρο του Αλφά αλλάζει ρότα, τροχιά και τρόπο αντίληψης. Με παραληρηματική, πρωτοπρόσωπη αφήγηση μας μιλά για τα πεπραγμένα του, τον πόλεμο, την υπακοή στους ανωτέρους, το δικαίωμα στην ατομική ύπαρξη και σκέψη και όλες τις παραμέτρους. Μετουσιώνεται σε φονική μηχανή, προσπαθώντας να σκοτώσει με τον ίδιο τρόπο που πέθανε ο φίλος του τον εχθρό με τα γαλάζια μάτια, ακολουθώντας πιστά το τελετουργικό. Αποκομίζει τρόπαια τα οποία ταριχεύει και τα κρατά.

«.. Αν εκείνη την στιγμή τα γαλάζια μάτια του δεν σβήσουν για πάντα, τότε ξαπλώνω πλάϊ του, γυρίζω το κεφάλι του προς το δικό μου και τον κοιτάζω για λίγο να πεθαίνει, μετά τον σφάζω, όπως πρέπει, με ανθρωπιά. Τη νύχτα, όλα τα αίματα είναι μαύρα».

Δεν σφετερίζεται κατορθώματα. Τα «διαπράττει». Δεν απολογείται, δεν ψάχνει αποκούμπι ως ηθική δικαιολογία για τα πεπραγμένα του. Οι πράξεις του θέλουν να επιφέρουν την τιμωρία της ισορροπίας ή την ισορροπία της τιμωρίας μέσα του. Δεν βλέπει εκ του σύνεγγυς τα γεγονότα, τα δημιουργεί. Δεν ακούει θλιμμένες φωνές για την χαμένη αξιοπρέπεια της ανθρωπότητας. Μέσα στην τρομακτική του αγριότητα και τη βαθειά του θλίψη, είναι η χαμένη αξιοπρέπεια της ανθρωπότητας.

«Είμαι ο ίσκιος που καταβροχθίζει τα βράχια, τα βουνά, τα δάση και τα ποτάμια, τη σάρκα των ζώων και τη σάρκα των ανθρώπων. Γδέρνω, αδειάζω τα κρανία και τα σώματα. Κόβω τα μπράτσα, τα πόδια και τις παλάμες. Τσακίζω τα κόκαλα και από το ποτάμι, είμαι το βραδινό αεράκι που κάνει τα τρυφερά φύλλα της ακακίας να σαλεύουν. Είμαι η σφήκα το λουλούδι. Είμαι και το ψάρι που σπαρταράει και η ακίνητη πιρόγα, και το δίχτυ και ο ψαράς. Είμαι ο φυλακισμένος και ο δεσμοφύλακας. Είμαι το δέντρο και ο σπόρος που το γέννησε. Είμαι ο πατέρας και ο γυιός. Είμαι ο δολοφόνος και ο δικαστής. Είμαι η σπορά και η σοδειά. Είμαι η μητέρα και η κόρη. Είμαι η νύχτα και η μέρα. Είμαι η φωτιά και το ξύλο που το κατακαίει. Είμαι ο αθώος και ο ένοχος. Είμαι η αρχή και το τέλος. Είμαι ο δημιουργός και ο καταστροφέας. Είμαι δισυπόστατος».

Στην αρχή προκαλεί τον θαυμασμό των συμπολεμιστών του. Αλλά καθώς παραμένει πιστός στο εσωτερικό του κέλευσμα, στην ηθική επιταγή που ο ίδιος έχει καθορίσει σταδιακά προκαλεί τον φόβο και την αποστροφή τους. Και όταν τα στοιχεία που συλλέγουν οι ανώτεροι του και ειδικά ο λοχαγός Αρμάν «… που θα έκανε τα πάντα για να συνεχίσει να κάνει έρωτα με τον πόλεμο» τον στέλνουν στα μετόπισθεν «καθώς ο πολιτισμένος πόλεμος έχει κανόνες», εκεί «ελεύθερος πια να σκέφτεται ό,τι θέλει» αρχίζει να ξετυλίγει το κουβάρι της ζωής του.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ: τα αγαπημένα βιβλία του cityportal

Ο αναγνώστης παρασύρεται, με μοναδική μαεστρία, με μια λυρικότητα που βρίθει συναισθημάτων, μια απαράμιλλη ποιητική ροή σκέψης, με επαναλήψεις ως επωδούς ηθελημένα ασαφείς καθώς εξυπηρετούν τον διάλογο του ήρωα με τον πέραν των αισθήσεων κόσμο του και καθιστούν σαφές ότι ο νους του ψηλαφεί και αναστηλώνει την μητρική του γλώσσα.

Ανάμεσα στο παραλήρημα του και τις διακυμάνσεις τής σχιζοφρενικής του πια υπόστασης, ο διαχρονικός ήρωας που με τόσο σεβασμό κτίζει και μας παρουσιάζει ο David Diop, μας προσκαλεί να δούμε, να αξιολογήσουμε και να εκτιμήσουμε στον αέναο χρόνο, την ομορφιά, τα χρώματα, την φύση, τον έρωτα, το ήθος σε όλο του εύρος, την οικογένεια, την απώλεια και το κενό της αναμονής, την τιμή (που σπάνια – τι κρίμα- τιμή δεν έχει), την ισορροπία της φύσης, την οικολογία (αλήθεια, πόσοι από εμάς δεν επενδύσαμε σε αραχίδες….), με εικόνες που ζωντανεύουν, με μύθους και παραμύθια ενός άλλου κόσμου που από τα ψέματά τους διαπηδά μια τόσο οικουμενική και πανανθρώπινη αλήθεια!!

Δεν απαιτεί μνήμη και καταγραφή. Δεν θέλει να τα κοινωνήσει, να τα επικοινωνήσει σε άλλους παρά να τα ξαναζωντανέψει με αυτόν τον εσωτερικό διάλογο, μέσα του. Θέλει να τα περπατήσει για ακόμη μια φορά και να τα αποχαιρετήσει.

Και μαζί με αυτόν και ο αναγνώστης μουδιασμένος από αυτή την διελκυστίνδα θανάτου και ζωής παραμένει μετέωρος με το ερώτημα: Τι είναι καλύτερο: η νάρκη, ανεξαρτήτου εποχής, που πέφτουμε όλοι βυθισμένοι στον μικρόκοσμό μας ή αυτή που όταν πατήσουμε, απασφαλίζει και μας φέρνει αντιμέτωπους με το θηρίο που κρύβεται μέσα μας;

«….. Για την ώρα είμαι ό,τι αισθάνεται το σώμα μου. Το σώμα που προσπαθεί να μιλήσει με το στόμα μου. Δεν ξέρω ποιος είμαι αλλά νομίζω ότι ξέρω τι μπορεί να πει το σώμα μου για μένα. Ο όγκος του σώματός μου, η υπερβολική μου δύναμη στο μυαλό των άλλων σημαίνουν μόνον την μάχη, τον αγώνα, τον πόλεμο, την βία και τον θάνατο. Το σώμα μου με κατηγορεί παρά την θέλησή μου. Αλλά γιατί ο όγκος του σώματός μου και η υπερβολική μου δύναμη δεν θα μπορούσαν να σημαίνουν την ειρήνη, την ηρεμία, την γαλήνη ;»

Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθώ στο εξαιρετικό επίμετρο της κ. Έφης Γαζή που προσωπικά μου παρείχε πολύτιμες πληροφορίες και με τοποθέτησε στον χώρο-χρόνο του διηγήματος.

Βιβλιοπαρουσίαση Ανδρομάχη Καρανίκα – Δημητριάδου

* Στίχος του Η. Λυμπερόπουλου από το τραγούδι «Περιστροφές» του άλμπουμ «ΟΥΑΙ» του Κ. Χατζή – 1973.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Σχολιασμός του βιβλίου «Αναμνήσεις ενός αντισημίτη» | Γκρέγκορ φορν Ρέτσορι

Σχολιασμός του βιβλίου «Αναμνήσεις ενός αντισημίτη» | Γκρέγκορ φορν Ρέτσορι