Ιζαμπέλ Αλιέντε, Το σπίτι των πνευμάτων. Αποχαιρετισμός αγαπημένων προσώπων, στην ανάμνηση μιας ζωής, μιας εποχής. Αποχαιρετισμός μιας χώρας στο ιδιότυπο σχήμα ενός χάρτη, στην ανακεφαλαίωση της Ιστορίας αιώνων, χρόνων, καιρών και περιόδων. Αποχαιρετισμός της νεότητας μιας γενιάς που της έλαχε να ζήσει σε ταραγμένους καιρούς.
Χρονικό ζωής και εξιστόρηση παθών γενεών και ανθρώπων των οποίων η μοίρα εφάπτεται σε τροχιές και σε κύκλους που ανοίγουν δίνες δεινών και ωθούν σε νέες περιπέτειες, στο όριο καταστάσεων που οδηγούν τα πρόσωπα στην εξόντωση, στον αφανισμό, στην εξορία, στον θάνατο.
Το σπίτι των πνευμάτων
Συγγραφέας Isabel Allende
Εκδότης Ψυχογιός
Μετάφραση Βασιλική Κνητου
ISBN 9786180127249
Αριθμός Σελίδων 608
Μαλακό εξώφυλλο
Διαστάσεις 14×21
Γλώσσα Γραφής ελληνικά
Τα βασικά πρόσωπα της ιστορίας, την οποία η συγγραφέας αφηγείται στο βιβλίο της, «Το σπίτι των πνευμάτων», είναι η Κλάρα και ο Εστέμπαν. Γύρω από αυτά τα δύο πρόσωπα του μυθιστορήματος, ξετυλίγεται η ιστορία των οικογενειών Ντελ Βάγιε και Τρουέμπα. Συμπληρωματικά και συμπλεκτικά, παρακολουθούμε τις περιπέτειες και άλλων προσώπων, η ζωή των οποίων συνδέεται και συμβαδίζει παράλληλα με τις πολιτικές εξελίξεις της χώρας, ανάλογα με τις πεποιθήσεις, τις ιδέες και την δράση τους υπέρ ή κατά του καθεστώτος της στρατιωτικής χούντας που επιβάλλεται από τους συντηρητικούς κύκλους για να αντιμετωπιστεί ο φόβος εξάπλωσης του κομμουνισμού.
Το βιβλίο εναλλάσσει πρόσωπα και τεχνικές αφήγησης. Κινείται σπειροειδώς από την τριτοπρόσωπη αφήγηση, στην εξομολογητική αμεσότητα της αφήγησης σε πρώτο πρόσωπο. Διαρθρωμένο σε κεφάλαια με τίτλους, ολοκληρώνεται συμπληρωματικά με τις πληροφορίες του επιλόγου και έτσι, με αυτήν την προσθήκη, κλείνει ο κύκλος της διήγησης μιας ιστορίας αγάπης και μίσους, εκδίκησης και έρωτα, νεότητας και ενηλικίωσης, πραγματικότητας, ψευδαισθήσεων και αυταπάτης.
Η εικόνα έναρξης της διήγησης είναι η ίδια με αυτήν του τέλους της αφήγησης, εγγεγραμμένη στο κυκλικό σχήμα, με την επιλογή μιας λεπτομέρειας. Ένα γεγονός, που σχετίζεται με την εικόνα της άφιξης ενός σκύλου στο σπίτι της οικογένειας Ντελ Βάγιε, όπως σημειώνει η Κλάρα στο σχολικό της σημειωματάριο. Έναυσμα που υπαινίσσεται τόσο την διαδικασία καταγραφής των συμβάντων, ως τεκμήρια της ζωής του παρελθόντος, όσο και την χειρονομία της σύστασης του λογοτεχνικού ήρωα στον αναγνώστη. Έτσι ξεκινάει η περιπέτεια των προσώπων, όπως τα παρακολουθούμε στη διαδοχή τριών γενεών, στην ροή του χρόνου της ζωής τους και της Ιστορίας της χώρας τους. Έτσι καταγράφεται η μοίρα γυναικών και ανδρών στους κόλπους μιας οικογένειας-κοινωνίας: στο μεταίχμιο των αιώνων και των χρόνων που τους έλαχαν να ζήσουν.
Τα πρόσωπα φέρουν χαρακτηριστικά ονόματα. Συνυπάρχουν καλοί και κακοί χαρακτήρες. Οι πολιτικές εξελίξεις επηρεάζουν τις ζωές των ανθρώπων και η ταξικότητα και οι κάθε λογής διαχωρισμοί, καθορίζουν τις σχέσεις και την εξέλιξή τους.
Στο βιβλίο υπάρχουν σκηνές οραματικής διέγερσης και πνευματιστικών παιχνιδιών. Είναι κυρίαρχη η αίσθηση μιας ενστικτώδικης ενόρασης ή πρόβλεψης αυτών που θα συμβούν. Τα πνεύματα είναι κυρίαρχα και ρυθμίζουν την μοίρα των προσώπων και σηματοδοτούν την τύχη και την εξέλιξη των πραγμάτων. Όλα συντελούνται σε μια συνάφεια υπερφυσική και ο χρόνος καταγράφεται και δηλώνεται ταυτοχρόνως στην υπερβατική διάσταση γεγονότων και πράξεων.
Σημαντική θέση στο μυθιστόρημα κατέχουν οι γυναίκες. Συνδέονται με δεσμούς αίματος και διαδραματίζουν σημαντικούς ρόλους στην γραμμή της οικογένειας και των συγγενικών δεσμών (γιαγιά, μητέρα, εγγονή, θείες, κλπ).
Είναι άλλοτε αφανείς ηρωίδες που παίρνουν μέρος σε διάφορους κοινωνικούς τομείς (διακονία, περίθαλψη, διδασκαλία), ενεργώντας στην σκιά των ανδρών σε μια παθητική διάθεση. Πολλές γυναίκες συμμετέχουν σε αγροτικές κυρίως εργασίες και εργάζονται ως υπηρετικό προσωπικό στα σπίτια των αφεντικών τους.
Αλλά υπάρχουν και χειραφετημένες και ανεξάρτητες γυναίκες, ιδιαίτερα αυτές που ανήκουν στα ανώτερα στρώματα ή όσες έχουν ευνοηθεί από τα κινήματα και τις διεκδικήσεις, κατακτήσεις του φεμινιστικού κινήματος (ψήφος, μόρφωση, εργασία, δικαιώματα) και από τις κοινωνικές εξελίξεις, ο απόηχος των οποίων φτάνει με καθυστέρηση και στην Χιλή.
Οι ασχολίες τους, γενικά, είναι οικιακού τύπου (η μαγειρική, το κέντημα, η μουσική, η ανάγνωση μυθιστορημάτων και βίων αγίων, η ενασχόληση με κάποιες μορφές τέχνης, η φροντίδα των παιδιών). Τα παιδιά, νόμιμα και εκτός γάμου, μεγαλώνουν με την βοήθεια του υπηρετικού προσωπικού (τροφός, μαγείρισσα), της κοινότητας και κάποιες φορές επιβιώνουν μόνα τους ή από τύχη. Οι ασθένειες της εποχής, αντιμετωπίζονται με την επικουρία και τις μεθόδους της επίσημης ιατρικής επιστήμης ή με διάφορους εναλλακτικούς τρόπους.
Όλα χρωματίζονται από τους ταξικούς-φυλετικούς και κοινωνικοπολιτικούς διαχωρισμούς. Συνυπάρχει ένας κόσμος λογικός και οργανωμένος και ταυτόχρονα ένας κόσμος αόρατος, ζωηρός και τηλεπαθητικός, όπου κυριαρχούν τα πνεύματα και οι μυστήριες διασυνδέσεις των πραγμάτων.
Η Κλάρα, η διορατική, η μικρή κόρη της Νίβεα και του Σεβέρο, της οικογένειας Ντελ Βάγιε, θα ενώσει την ζωή της με τον Εστέμπαν Τρουέμπα, έναν παρορμητικό και βίαιο χαρακτήρα, ο οποίος θα καταφέρει, με πείσμα και επιμονή να ανέλθει κοινωνικά και να πλουτίσει δουλεύοντας σκληρά σε ορυχείο. Ιδεολογικά ανήκει στο συντηρητικό κόμμα. Αρχικά είναι αρραβωνιασμένος με την όμορφη Ρόζα. Όμως η Ρόζα πεθαίνει κατά λάθος, πίνοντας -για να της πέσει ο πυρετός ενός κρυολογήματος- από το δηλητηριασμένο ποτό της αγουαρδιέντε, το δώρο που προορίζονταν για τον πατέρα της, υποψήφιο του Κόμματος των Φιλελευθέρων.
Η μικρή Κλάρα θα ψυχανεμιστεί τον θάνατό της αδερφής της και θα μείνει βουβή για πολλά χρόνια. Όταν αποφασίσει να μιλήσει θα είναι για να αναγγείλει τον γάμο της με τον Εστέμπαν. Αυτή είναι η αρχική συνθήκη πλοκής της ιστορίας, η οποία διαδραματίζεται στην πρωτεύουσα Σαντιάγο και στην εξοχή, στο αγρόκτημα «Λας Τρες Μαρίας».
Η εξοχή και η ζωή στην πόλη, περιγράφονται με καίριες λεπτομέρειες που αναδεικνύουν πλευρές του γεωφυσικού -πολιτισμικού- κοινωνικού μίγματος (τοπία, λουλούδια, άνεμοι, δρόμοι, περιοχές, μνημεία, εκκλησίες, σπίτια, έπιπλα, βιβλία, φυλές, προφορές, ενδυμασίες, μέσα μεταφοράς, έθιμα, κηδείες, φαγητά, συνήθειες, ασχολίες, εθνικός πλούτος και φυσικές ομορφιές). Παράλληλα ασκείται κριτική σε θρησκευτικά και πολιτικά ζητήματα και διαφαίνεται μια λεπτή ειρωνεία σε ζητήματα φυλετικά, διακρίσεων και διαχωρισμών, όψεις μιας κοινωνίας αναχρονιστικής, συντηρητικής και ταξικής, όπου συνυπάρχει το καλό με το κακό, η εκδίκηση και ο σεβασμός, η ανταπόδοση, η ευγνωμοσύνη και η αχαριστία.
Στα θέματα του βιβλίου είναι ποικίλες όψεις της ζωής: ο αγώνας για καταξίωση, κοινωνική άνοδο και πλουτισμό, ο έρωτας, η φιλία, ο γάμος, οι κοινωνικές σχέσεις, η πολιτική, οι ιδεολογίες, η βία της εξουσίας, ο θάνατος, ο πόλεμος, οι διακρίσεις, η φθορά, η μοναξιά, η εκδίκηση, η απώλεια, η στέρηση της ελευθερίας, η εξορία, η νοσταλγία.
Όλα καθρεφτίζονται στις εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής: παραδοξότητες και αλλόκοτες συμπεριφορές, φυλές, καταγωγές, χαρακτήρες, απόψεις, νοοτροπίες, συγκρίσεις, προλήψεις, ασχολίες, καθήκοντα, φιλανθρωπίες, θρησκευτικά κηρύγματα, κατάρες, αναγγελίες, μόδες, επιστήμες, βότανα, ασθένειες, εναλλακτικές θεραπείες, παιχνίδια, πνευματιστικές τεχνικές, μαντείες και οράματα, τραγούδια, διακηρύξεις, αιτήματα.
Το στοιχείο της προοικονομίας συνδέει τα νήματα της αλληλουχίας των γεγονότων, προετοιμάζοντας τον αναγνώστη για επακόλουθες καταστάσεις. Υπάρχουν στην αφήγηση δυνατές εικόνες. Χαρακτηριστικές σκηνές περιγράφονται με θέρμη και δίνουν στο μυθιστόρημα λυρικούς χυμούς και ένταση.
Ενδεικτικά: η οπτασία της Ρόζας στην πλατεία των Όπλων να αγοράζει καραμέλες από γλυκάνισο και η αναστάτωση που προκαλεί στον Εστέμπαν (Σελ. 43), η σκηνή της νεκροψίας στο σώμα της Ρόζας από τον γιατρό Κουέβας που παρακολουθεί έντρομη η Κλάρα(Σελ.65-66), η σκηνή των εραστών, της Μπλάνκα και του Πέδρο Τερθέρο στο ποτάμι (Σελ.280), όπως εκτυλίσσεται μπροστά στα έκπληκτα μάτια του Κόμη Ζαν ντε Σατινί, υποψήφιου συζύγου της Μπλάνκα. Ακόμη η δραματική σκηνή της άφιξης της Φέρουλα στο μεγάλο σπίτι, την στιγμή που η οικογένεια βρίσκεται στο τραπέζι, επιβεβαιώνει, ως αποχαιρετισμός στην διαίσθηση της Κλάρα, το προαίσθημα θανάτου: [«Η Φέρουλα πέθανε», τους ανακοίνωσε]. Σελ. 212
Η σκηνή της αρπαγής πάνω στο άλογο της νεαρής Πάντσα Γκαρσία και του βιασμού της από τον Εστέμπαν, αφεντικό του αγροκτήματος «Λας Τρες Μαρίας»(Σελ.90). Η γέννηση του νόθου παιδιού της, πυροδοτεί δυσάρεστες εξελίξεις για τις επόμενες γενιές, υποδαυλίζοντας το άσβεστο μίσος στο όνομα της ταπείνωσης, της εγκατάλειψης, της αδικίας. Κινητοποιεί τους μηχανισμούς της εκδίκησης, στην απαξίωση των φτωχών λόγω ιδεολογίας και ταξικότητας, έναντι του δίκιου του ισχυροτέρου και των νόμων υπέρ των αφεντικών.
Η κηδεία του επιστάτη Πέδρο Γκαρσία ( Σελ.269-270) και άλλες σκηνές, όπως η διαδικασία αναγνώρισης, στο νεκροτομείο, της σορού του κόμη Ζαν ντε Σατινί,(Σελ. 374) από την Άλμπα, αλλά και η πυρπόληση του Προεδρικού Μεγάρου (Σελ.514), η κηδεία του Ποιητή (Σελ. 540), η αντίδραση στον φόβο και στην τρομοκρατία, η λογοκρισία (Σελ.534), οι συλλήψεις (Σελ.562), τα βασανιστήρια (Σελ.571), ο εγκλεισμός στην φυλακή (Σελ.574), οι βιασμοί (Σελ.600-601), οι δολοφονίες, οι εκτελέσεις, η εξιλέωση. Όλα περνούν μέσα από τα πρισματικά φάσματα των εικόνων, στην προοικονομία και την προαναγγελία ζοφερών πράξεων, στις δραματικές διαστάσεις των γεγονότων που καθορίζουν την μοίρα ανθρώπων και γενεών και το πεπρωμένο και την εξέλιξη μιας χώρας: στίγμα μιας κουκκίδας στον παγκόσμιο χάρτη, πέταλο μιας γραμμής στο σχήμα μιας ηπείρου.
Το σπίτι των πνευμάτων – αποσπάσματα
«Ο Μπαραμπάς ήρθε στην οικογένεια απ’ τον δρόμο της θάλασσας», έγραφε η μικρή Κλάρα με την κομψή της καλλιγραφία. Εκείνη την εποχή είχε ήδη τη συνήθεια να καταγράφει τα σημαντικά πράγματα, κι αργότερα, όταν βουβάθηκε, σημείωνε και τα πιο κοινότοπα, χωρίς να φαντάζεται πως, είκοσι χρόνια μετά, τα τετράδιά της θα μου χρησίμευαν για να αναβιώσω τη μνήμη του παρελθόντος και να επιζήσω από τον ίδιο μου τον τρόμο». Σελ. 13
«Μου άρεσε να κοιτάζω τις γυναίκες –ακόμη μου αρέσει. Είναι μια απόλαυση αισθητική, πνευματική σχεδόν. Αλλά μόνο η Κλάρα ξυπνούσε μέσα μου έναν πόθο σαφή και άμεσο, γιατί, κατά τη διάρκεια του μακρού κοινού μας βίου είχαμε μάθει ο ένας τον άλλο και ο καθένας μας είχε γραμμένη με ακρίβεια στα ακροδάχτυλά του τη γεωγραφία του κορμιού του άλλου». Σελ.254
«‘Ηταν μια παιδική ηλικία γεμάτη στερήσεις, χωρίς ανέσεις, με πολλά βάσανα, με ατέλειωτες νυχτερινές προσευχές, γεμάτη φόβους κι ενοχές. Απ’ όλα αυτά το μόνο που του είχε μείνει ήταν η οργή και η άμετρη περηφάνια του». Σελ. 75
« Η Κλάρα πέρασε από την παιδική ηλικία στη νιότη πίσω από τους τοίχους του σπιτιού, σε έναν κόσμο με εκπληκτικές ιστορίες, με γαλήνιες σιωπές, όπου ο χρόνος δε μετριόταν με ρολόγια ούτε με ημερολόγια, και όπου τα πράγματα είχαν δική τους ζωή, τα φαντάσματα κάθονταν στο τραπέζι και μιλούσαν με τους ανθρώπους, το παρελθόν και το μέλλον ήταν μέρη του ίδιου πράγματος, και η πραγματικότητα του παρόντος ήταν ένα καλειδοσκόπιο από καθρέφτες δίχως τάξη όπου όλα μπορούσαν να συμβούν. Είναι πραγματική απόλαυση για μένα να διαβάζω τα τετράδια εκείνης της εποχής, όπου περιγράφεται ένας μαγικός κόσμος που δεν υπάρχει πια». Σελ.123
«Η Κλάρα έζησε αυτή την περίοδο απασχολημένη με τις φαντασιώσεις της, συνοδευόμενη από τα πνεύματα του αέρα, του νερού και της γης, τόσο ευτυχισμένη, που για εννιά χρόνια δεν ένιωσε την ανάγκη να μιλήσει. Όλοι είχαν χάσει την ελπίδα να ξανακούσουν τη φωνή της, όταν τη μέρα των γενεθλίων της, αφού έσβησε τα δεκαεννιά κεριά στην τούρτα σοκολάτα, πρωτοδοκίμασε μια φωνή που κρατούσε φυλαγμένη όλο αυτό τον καιρό και η οποία αντηχούσε σαν ξεκούρδιστο όργανο.
«Σύντομα θα παντρευτώ», είπε.
«Ποιον;» τη ρώτησε ο Σεβέρο.
«Τον αρραβωνιαστικό της Ρόζα», αποκρίθηκε εκείνη.
Και τότε συνειδητοποίησαν ότι είχε μιλήσει για πρώτη φορά μετά από όλα εκείνα τα χρόνια, και το σπίτι τραντάχτηκε συθέμελα από το θαύμα, ενώ όλη η οικογένεια ξέσπασε σε κλάματα. Φώναζαν ο ένας τον άλλο, η είδηση διαδόθηκε στην πόλη, κάλεσαν τον γιατρό Κουέβας να τη δει, κι αυτός δεν μπορούσε να το πιστέψει, και, μέσα στον θόρυβο που ξεσηκώθηκε επειδή η Κλάρα είχε μιλήσει, όλοι τους ξέχασαν τι είχε πει και δεν το θυμήθηκαν παρά μόνο δύο μήνες αργότερα, όταν εμφανίστηκε ο Εστέμπαν Τρουέμπα, που είχαν να τον δουν από την κηδεία της Ρόζα, για να ζητήσει το χέρι της Κλάρα». Σελ. 123 -124
«Η γιαγιά μου έγραφε επί πενήντα χρόνια στα τετράδια όπου κρατούσε σημειώσεις από τη ζωή της. Κρυμμένα από κάποια φιλικά πνεύματα, σώθηκαν ως εκ θαύματος από την άθλια πυρά στην οποία καταστράφηκαν άλλα έγγραφα της οικογένειας. Τα έχω εδώ, στα πόδια μου, δεμένα με χρωματιστές κορδέλες, χωρισμένα κατά γεγονότα κι όχι βάσει χρονολογικής σειράς, όπως ακριβώς τα είχε αφήσει εκείνη πριν φύγει. Η Κλάρα τα έγραψε για να μπορέσω εγώ τώρα να ανασύρω τα γεγονότα του παρελθόντος και να ξεπεράσω τον ίδιο μου τον φόβο. Το πρώτο είναι ένα σχολικό τετράδιο των είκοσι σελίδων, γραμμένο με έναν κομψό, παιδικό γραφικό χαρακτήρα. Αρχίζει ως εξής: «Ο Μπαραμπάς ήρθε στην οικογένεια απ’ τον δρόμο της θάλασσας…». Σελ. 601
«Εκείνη ήταν η εποχή που εκδηλώνονταν ατιμώρητες οι κρυφές δυνάμεις της ανθρώπινης φύσης και η θεϊκή ευθυμία, προκαλώντας μια κατάσταση επείγουσας ανάγκης και τρομερής αναστάτωσης στους νόμους της φύσης και της λογικής». Σελ.376
«Η Άλμπα ένιωθε λες και τα πράγματα ήταν από γυαλί, εύθραυστα σαν αναστεναγμοί, και ότι τα πολυβόλα και οι βόμβες εκείνης της αξέχαστης Τρίτης είχαν καταστρέψει ένα μεγάλο μέρος του γνωστού της κόσμου, ενώ ό,τι απέμενε είχε σπάσει σε χίλια κομμάτια και ήταν πιτσιλισμένο με αίμα». Σελ. 527
«Γράφω –κι εκείνη είχε γράψει- πως η μνήμη είναι εύθραυστη, το πέρασμα μιας ζωής πολύ σύντομο, κι όλα γίνονται τόσο βιαστικά, που δεν προλαβαίνουμε να δούμε τη σχέση ανάμεσα στα γεγονότα, δεν μπορούμε να υπολογίσουμε τις συνέπειες των πράξεων, πιστεύουμε στο παραμύθι του χρόνου, στην ύπαρξη παρόντος, παρελθόντος και μέλλοντος, αλλά, απ’ την άλλη, μπορεί όλα να συμβαίνουν ταυτόχρονα, όπως έλεγαν οι τρεις αδερφές Μόρα, που μπορούσαν να βλέπουν στον χώρο τα πνεύματα όλων των εποχών. Γι’ αυτό έγραφε η γιαγιά μου η Κλάρα στα τετράδιά της, για να βλέπει τα πράγματα στις κανονικές τους διαστάσεις και να ξεγελάει τη φθορά της μνήμης». Σελ.600-601
ΔΙΑΒΑΣΤΕ Ιζαμπέλ Αλιέντε: «Το σπίτι των πνευμάτων» Απόσπασμα
«Το σπίτι των πνευμάτων» της Ιζαμπέλ Αλιέντε | παρουσίαση – κριτική Άγγελα Μάντζιου
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
