Πώς μιλάει η ποίηση σήμερα; Γιώργος Αλισάνογλου | Συνέντευξη

Γιώργος Αλισάνογλου: ο άνθρωπος κλειδί πίσω από τις εκδόσεις ΣΑΙΞΠΗΡΙΚόΝ. Αλλά σίγουρα και ευτυχώς, όχι μόνον αυτό: ποιητής, μεταφραστής, με σπουδές στην Κοινωνιολογία και τις Πολιτικές Επιστήμες, με συνεχή παρουσία στην καλλιτεχνική ζωή της Θεσσαλονίκης. Προσωπικότητα εν ολίγοις πολυσχιδής, και σίγουρα απολύτως ενδιαφέρουσα. Φέτος, μεταξύ άλλων, συντονίζει το Εργαστήριο Ποιητικής Γραφής του Ιανού. Συναντήθηκε μαζί μας και συζητήσαμε για τον κύκλο μαθημάτων στον Ιανό και την ταυτότητά τους καθώς και για ζητήματα που άπτονται της καλλιτεχνικής δημιουργίας, της έμπνευσης και της γραφής. Για την «ευφυΐα της γλώσσας».

Σεμινάρια δημιουργικής γραφής | Πώς μιλάει η ποίηση σήμερα | Συνέντευξη Γιώργος Αλισάνογλου

Ένας κύκλος ποίησης συνολικής διάρκειας τριάντα ωρών στο πλαίσιο των σεμιναρίων δημιουργικής γραφής που διοργανώνονται από τον Ιανό. «Πώς μιλάει η ποίηση σήμερα; και τι είναι, τελικά, αυτό που μπορεί να αντλήσει από την ανοιχτότητα της ποίησης ακόμα κι ένας απλός αναγνώστης, ο οποίος επιθυμεί να παρακολουθήσει αυτόν τον κύκλο μαθημάτων;

Στόχος του εργαστηρίου είναι η διερεύνηση του ποιητικού χαρακτήρα κι ο εντοπισμός του προσωπικού ύφους του κάθε σπουδαστή, καθώς και η ανάδειξη της ποίησης ως τέχνης μοναχικής και συλλογικής, γραπτής και προφορικής. Επίσης, η απόπειρα δημοσίευσης μιας ποιητικής ενότητας σε διαδικτυακά κι έντυπα περιοδικά και σε έκδοση βιβλίου.

Για να εισέλθουμε σε αυτή την τελετουργία της γραφής, θα πρέπει να περάσουμε από τον καθημερινό μεγάλο «προθάλαμο» που είναι η ανάγνωση. Όταν φτάνεις σε αυτή τη στιγμή, σε μια σχετική ισορροπία με τον εαυτό σου, η απομάγευση που σου προκαλεί η ρουτίνα της καθημερινότητας μετατρέπεται ξανά σε κάτι μαγικό. Αλλά έχει να κάνει με μία στιγμή καθαρότητας και απόλυτης διαύγειας. Αυτό ίσως είναι το «ιερό» στην ποίηση και στην τέχνη, η στιγμή αυτή που σε βάζει σε μία ανεξήγητη τελετουργική κατάσταση.

Η απόπειρά μας να υπάρξουμε και να συνομιλήσουμε διαδραστικά, καθιστούν τα σεμινάριά μας ανοιχτά σε όλους. Κάποια/ος που ενδιαφέρεται μόνον ως αναγνώστης για την σχέση της ποίησης με την παράδοση και την συνομιλία της με το σήμερα και τον κόσμο μας, θα έχει την ευκαιρία να αντλήσει γνώση και να εντοπίσει βιβλιογραφικά και διακειμενικά δεδομένα που πιθανόν θα τον βοηθήσουν να μπει πιο βαθιά στην ερμηνεία του ποιητικού φαινομένου και της ποιητικής γραφής.

[…] είναι μια υπέροχη εποχή για ποίηση.

Πού εντοπίζετε το ποιητικό πρόταγμα των καιρών μας;

Στην πολυφωνία και στον πλουραλισμό (ευτυχώς). Η σύγχρονη ποίηση, ελληνική ή ξένη, μιλάει ανοιχτά και θέτει ερωτήματα. Ο κάθε ποιητής με διαφορετικό τρόπο, ύφος, τεχνική, γλώσσα. Από την μία έχουμε να αντιπαρατεθούμε στην εποχή της επικράτειας της εικόνας και του διαδικτύου, και από την άλλη έχουμε πίσω μας χιλιάδες χρόνια πλούσιας ποιητικής παράδοσης. Η ποίηση λοιπόν, πρέπει να γίνει και γίνεται, πιο άμεση, καίρια, σύντομη, λακωνική όσον αφορά στα εκφραστικά της μέσα, δημιουργώντας μια αισθητική του χώρου και του χρόνου που θα καταφέρει να φέρει τον αναγνώστη προς αυτήν.
Η ανάγνωση θέλει κόπο και προσπάθεια, ενώ η αμεσότητα της εικόνας του διαδικτύου είναι εύκολα προσβάσιμη και κυριαρχεί παντού γύρω μας.

Η ποίηση δημιουργεί εικόνες καλώντας τον αναγνώστη να ταυτιστεί με την στοχαστική-κριτική-λυρική διάθεσή της. Ποίηση κλιματικής αλλαγής, ομόφυλη, ποίηση ταυτότητας, ετερότητας, γένους, κοινωνική, πολιτική, και εσχάτως ποίηση βγαλμένη από τις περιβόητες μηχανές τεχνητής νοημοσύνης.

Η θεματολογία είναι μεγάλη και ανοιχτή στον καθένα μας να διαλέξει, να προτείνει, να επινοήσει τρόπους ποιητικής συνομιλίας με τα ερεθίσματα και τις προκλήσεις της εποχής μας. Και αυτή θα έλεγα, είναι μια υπέροχη εποχή για ποίηση.

Η ποίηση αντλεί από την παράδοση, συνομιλεί με τα ρεύματα και τις τάσεις, όμως ερμηνεύει και ζει στο σήμερα […]

Το μεγάλο και αειθαλές δέντρο της ποιητικής παράδοσης και η ποίηση στην οποία ενδεχομένως μας προσκαλεί το μέλλον. Με τι εργαλεία θα προσεγγίσετε στο σεμινάριο αυτό το διαχρονικό -υποθέτω- διακύβευμα, εφόσον φυσικά συμφωνείτε με την παραπάνω διατύπωση;

Με αναφορές στα ρεύματα και στο ιστορικό-πολιτισμικό πλαίσιο, τις μορφικές ιδιαιτερότητες και τις νοηματοδοτήσεις σε κάθε περίπτωση, με παραδείγματα κλασικών, σύγχρονων κλασικών και μοντέρνων, ξένων κι Ελλήνων ποιητών, διερευνούμε τις σχέσεις που γεφυρώνουν την ποίηση με τον πεζό λόγο, με το θέατρο, αλλά και με το τραγούδι, τη μουσική, τις εικαστικές τέχνες, τον κινηματογράφο. Στόχος είναι η εξοικείωση με τον Άλλο και το Άλλο, η ανάγκη του ποιήματος να στραφεί από την «ταυτότητα» στην «ετερότητα», η ολιστική θέαση των πραγμάτων που αποτελούν μέρος της καθημερινότητάς μας.

Στο δικό μας σεμινάριο, ο κάθε σπουδαστής παρουσιάζει σειρά ασκήσεων και ποιημάτων, που σχολιάζονται από όλους. Βασικό εργαλείο, η άντληση θεμάτων και μοτίβων μέσα από την καθημερινότητα, την ψυχική δομή, την αυτό-βιογραφική / εμπειρική προσέγγιση, την φαντασία, την εμπειρία, τα όνειρα. Αλλά και από την παράδοση και την μνήμη της τέχνης, την λογοτεχνία, τις εικαστικές τέχνες, τον κινηματογράφο και το θέατρο.

Δουλεύουμε πάνω σε μία σειρά από σημαντικές έννοιες και πρακτικές, σχήματα λόγου, που συντελούν στην δημιουργία ενός ποιήματος, όπως η μεταφορά, αλληγορία, σαφήνεια, αφαίρεση, συμπύκνωση, και μετωνυμία, έμμετρος-ποικιλόμετρος-ελεύθερος στίχος, ύφος, ήχος, προσωδία, παρηχήσεις, ρυθμός, κοκ.

Όλα αυτά λειτουργούν σαν ένα αόρατο «νήμα», που το τραβάμε κι ερχόμαστε στο σήμερα. Η ποίηση αντλεί από την παράδοση, συνομιλεί με τα ρεύματα και τις τάσεις, όμως ερμηνεύει και ζει στο σήμερα, στο παρόν, στην εποχή της εικόνας, του διαδικτύου, του κορονοϊού, της ταχύτητας. Δημιουργεί τους δικούς της όρους και αποτυπώνει την εποχή μας δημιουργώντας μια νέα γλώσσα αισθητικής, στοχασμού, ύπαρξης.

Δουλειά του ποιητή είναι να αποκαλύψει, να φέρει στην επιφάνεια αυτή την «ευφυΐα» της γλώσσας.

Πολλοί θεωρούν, πως ειδικά σε ό,τι αφορά την ποίηση η έμπνευση είναι αυτή που έχει τον πρώτο λόγο, αυτή που γράφει την πρώτη αράδα. Μύθος ή αλήθεια; Η τεχνική τι θέση καταλαμβάνει στην ποιητική δημιουργία;

Η έμπνευση ναι. Όμως η έμπνευση σημαίνει «ποιητική διάθεση». Διάθεση να αποτυπώσεις, να καταγράψεις με τρόπο λυρικό ένα συμβάν ζωής. Μια αίσθηση αυθορμητισμού, αγνότητας, καθαρού μυαλού, διαύγειας, συναισθήματος.
Εν αρχήν είναι η έμπνευση λοιπόν, όμως δεν φτάνει, δεν αρκεί.
Η τεχνική είναι η διαδικασία που χτίζει, δημιουργεί, ολοκληρώνει ένα καλό ποίημα.
Ένα ποίημα, μικρό ή μεγάλο, έχει αρχή, μέση και τέλος, έχει σκελετό, εσωτερικό ρυθμό, ύφος. Λειτουργεί με μεταφορές και σχήματα λόγου. Προσπάθησε να μιλήσεις για ένα δέντρο χωρίς να αναφέρεις καθόλου τη λέξη «δέντρο». Η ποίηση λειτουργεί με αλληγορία και υπαινιγμό, πύκνωση νοήματος. Όσο για τη γραφή, αυτή η ίδια είναι ιδιοφυής. Δουλειά του ποιητή είναι να αποκαλύψει, να φέρει στην επιφάνεια αυτή την «ευφυΐα» της γλώσσας.

Η ποίηση έχει να κάνει με την τέχνη της παρατήρησης και την αντιληπτικότητα

Τι θα θέλατε να αποκομίσουν από αυτές τις δέκα συναντήσεις όσοι γίνουν συνοδοιπόροι σας; Πού έγκειται για εσάς η μεγαλύτερη προσωπική πρόκληση;

Η ποίηση έχει να κάνει με την τέχνη της παρατήρησης και την αντιληπτικότητα. Θα ήθελα να μάθουν να παρατηρούν τον άνθρωπο που είναι απέναντί τους, το λουλούδι, το αυτοκίνητο, τα αντικείμενα σε σχέση με το περιβάλλον, τις συνομιλίες. Η παρατήρηση, η όξυνση των αισθήσεών μας κι ένα καλό βιβλίο, είναι βασικά συστατικά για την απόπειρα γραφής ενός καλού ποιήματος. Θα ήθελα να κατανοήσουν ότι η ποίηση είναι αίσθηση, λειτουργεί σωματικά, δηλαδή νοητικά, συγκινησιακά, πνευματικά, υπάρχει και ζει μέσα από τον κόσμο μας. Να γράψουν ένα όμορφο-σωστό ποίημα που να αρέσει πρωτίστως σε εκείνους. Αυτό σημαίνει ότι θα έχω βάλει κι εγώ ένα μικρό λιθαράκι σε αυτή την διαδρομή.

«θα έρθεις στη θάλασσα; Υπάρχει μια επιθυμία εδώ»

Σε ό,τι αφορά το δικό σας αυστηρά προσωπικό ποιητικό εργαστήρι, τι να περιμένουμε το επόμενο χρονικό διάστημα; Μπορούμε να κρυφοκοιτάξουμε;

Το ποιητικό μου εργαστήρι παράγει συνεχώς ιδέες, σχέδια, προσχέδια, απόπειρες πρός το ποίημα, πάντα ατελή, υπό διαμόρφωση, υπό κατασκευή!
Προσπαθώ να ολοκληρώσω εδώ και χρόνια δυο βιβλία, το Ποιήματα για τον ωκεανό κι ένα άλλο, με πεζά-ποιητικά κείμενα, παραδοξολογίες, ιστορίες που εκτυλίσσονται ανάποδα, ή τουλάχιστον μη κανονικά, με τίτλο Το ανάποδο σπίτι.
Σας παραθέτω ένα δείγμα γραφής από το Ποιήματα για τον ωκεανό:

Την στιγμή που το νερό απασχολεί το μυαλό μου
εμφανίζεται το περίγραμμα μιας σκιάς στο δωμάτιο

η σκέψη αλλάζει πρόσημο και δημιουργείται ξανά
στην χάραξη μιας επιθυμίας που δεν είναι ορατή

το τηλέφωνο χτυπάει και από την άλλη γραμμή εσύ:
«θα έρθεις στη θάλασσα; Υπάρχει μια επιθυμία εδώ».

► Info

•  Εργαστήρια Δημιουργικής Γραφής IANOS: Πώς μιλάει η ποίηση σήμερα; Γιώργος Αλισάνογλου
• Έναρξη: Δευτέρα, 15 Απριλίου 2024
• Ώρες διεξαγωγής: 17:30-20:30 via zoom, παρέχοντας έτσι την ευκαιρία παρακολούθησης όχι μόνο στους κατοίκους της Θεσσαλονίκης.
• Για περισσότερες πληροφορίες, δες εδώ: Πώς μιλάει η ποίηση σήμερα;, Γιώργος Αλισάνογλου

Πώς μιλάει η ποίηση σήμερα; Γιώργος Αλισάνογλου | Συνέντευξη cityportal.gr | Μάρτιος 2024