Τραγούδια όπως τα άκουσαν οι χωρικοί των πόλεων: Ηλιόπετρα

Βγαίνοντας από το σπίτι, είχα στα αυτιά μου το τραγούδι Ηλιόπετρα. Οι στίχοι έρχονταν επίμονα στο μυαλό μου και γύριζαν στροβιλίζοντας τη σκέψη μαζί με τη μελωδία, επαναλαμβανόμενη αλλά καθόλου βαρετή στα μοτίβα της. Ακούγονταν δυνατά μέσα μου σαν αντίλαλοςν συντονίζοντας τα βήματα πάνω στις σπασμένες πλάκες της παλιάς πόλης.

Στο κέντρο κατέβαινα.

Το έχεις ακούσει το τραγούδι; Σίγουρα ναι.
Εμείς εδώ, μάθαμε απέξω κι ανακατωτά τους στίχους, αφού ακούσαμε το τραγούδι κάτω στην πλατεία, ένα βράδυ ξημερώματα σχεδόν, μετά το πανηγύρι του χωριού μας, καλοκαίρι μήνα Ιούλιο, καθισμένοι γύρω γύρω από το πεζούλι που κυκλώνει τον πλάτανο.

Καθισμένοι γύρω από το πέτρινο πεζούλι που κυκλώνει τον πλάτανο στην πλατεία του χωριού μας, ακούσαμε την Ηλιόπετρα.

Ύστερα το ξανακούσαμε πολλές φορές το τραγούδι σε συναυλίες τα επόμενα καλοκαίρια

και μάθαμε τα λόγια νεράκι. Θέλεις να τα ακούσεις;

Άκου τι λένε τα λόγια του τραγουδιού, όπως τα έγραψε ο Θανάσης.
 

Γεννιέται ο κόσμος όταν φιλιούνται δυο

Η αγάπη πόλεμος, πόρτα που ανοίγει

Μέσα στα σπλάχνα σταλάζει λίγο φως

Είναι φεγγίτες τα σώματα που σμίγουν.

 

Πλάι μου βαδίζεις σαν δέντρο σκιερό

Κάτω από έναν ήλιο δίχως ηλικία

Τα μάτια σου είναι κρήνες ονείρου όπου παν

Συχνά και ξεδιψάν τα άγρια θηρία.

 

Αλλάζει ο κόσμος όταν φιλιούνται δυο

Μεταμορφώνεται, όλα αγιάζουν

Ο σκλάβος βγάζει στους ώμους του φτερά

Παύεις να είσαι ένας ακόμα ίσκιος.

 

Ζητάω το πρόσωπό σου, ξανά παραληρώ

Βραγιά των γιασεμιών και στην πληγή αλάτι

Αγκάθι του θανάτου, αυγή του φεγγαριού

 

Γραφή θαλασσινή απάνω στον βασάλτη.

 

Μικραίνει ο κόσμος όταν φιλιούνται δυο

Γίνεται η κάμαρα κέντρο του κόσμου

Και μισανοίγει σαν φρούτο ώριμο

Ή σαν αστέρι εκρήγνυται και σβήνει.

 

Η φούστα σου παφλάζει φτιαγμένη από νερό

Τα κόκαλά μου βρέχει με τη μία

Μα όσο και να βρέχεις δε θα φοβηθώ

Γιατί είναι η κοιλιά σου ηλιόλουστη πλατεία.

 

Γυμνός ο κόσμος όταν κυλιούνται δυο

Από τον ίλιγγο πάνω στη χλόη

Λύνονται οι κάβοι, σαλπάρουν οι ψυχές

Ο χώρος είναι σιωπή και φως μονάχα.
 

 

Τα λόγια, ρωτήσαμε και μάθαμε αργότερα, τα έγραψε ένας ποιητής που λέγονταν Οκτάβιο Παζ. Αυτός, λέει, γεννήθηκε στο Μεξικό το 1914, το όνομά του ήταν Οctavio Lozano Paz. Οκτάβιο Παζ (Πόλη του Μεξικού 31 Μαρτίου 1914 – Πόλη του Μεξικού 19 Απριλίου 1998).

Αυτός ο Οκτάβιο, ήταν διπλωμάτης και τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ το 1990. Εκτός από αυτό πήρε, λένε, πολλά βραβεία. Το ποίημα Ηλιόπετρα- (Piedra de Sol), ο ποιητής το έγραψε το 1957 όταν γύρισε στην πατρίδα του, ύστερα από πολλά ταξίδια και περιπέτειες.

Ξέρεις τι εξομολογήθηκε κάποτε αυτός ο ποιητής; Ότι τους πρώτους τριάντα στίχους, ήταν, λέει, λες και κάποιος του τους υπαγόρεψε σιωπηλά, σε μια ροή εντεκασύλλαβων στίχων. Ήταν, είπε ο ποιητής, σαν το τέλος της νεότητας. Ένα τέλος και μια αρχή.

Σ αυτό το ποίημα, την Ηλιόπετρα, βασίστηκε και έγραψε τα λόγια και έβαλε και τη μουσική ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, ένας μουσικός και ποιητής, γιατί κι αυτός γράφει δικά του λόγια στα τραγούδια του. Θεσσαλός είναι αυτός.

Έχεις ακουστά πού βρίσκεται η Θεσσαλία;
Εμείς θα σου πούμε. Στο κέντρο της Ελλάδας βρίσκεται η περιοχή αυτή. Στην αρχή δεν ήταν ελληνικό έδαφος αλλά απελευθερώθηκε και όπως μαθαίναμε παλιά στην Ιστορία, ενώθηκε με το υπόλοιπο κομμάτι της Ελλάδας σε ένα κράτος, ύστερα από την επανάσταση του 1821.
 

Η Θεσσαλία έχει τέσσερεις νομούς. Έχει και βουνό και θάλασσα. Και ποτάμια και λίμνες έχει. Έχει πολλά χωριά και λίγες πόλεις. Εμείς κατά βάθος προτιμούμε τη ζωή στα χωριά και δεν μας αρέσει καθόλου η ζωή στις πόλεις. Μεγάλη φασαρία, κίνηση, καυσαέριο έχουν οι πόλεις. Κατεβαίνουμε στις πόλεις για γιατρούς και ψώνια αλλά μόλις ξεμπερδέψουμε δεν βλέπουμε την ώρα να γυρίσουμε πίσω. Πιο παλιά πηγαίναμε στις πόλεις με τα λεωφορεία του ΚΤΕΛ αλλά τώρα οι περισσότεροι έχουμε δικά μας αυτοκίνητα, κούρσες αν έχεις ακούσει. Έτσι τα λεν οι ηλικιωμένοι τα αυτοκίνητα, κούρσες, αμάξια. Κούρσες και κουρσάκια.
 

Οι άνθρωποι αυτοί, οι χωρικοί, ιδίως αυτοί της τρίτης ηλικίας, μιλάνε κάπως περίεργα. Τις λέξεις τις παρατονίζουν, κόβουν τα φωνήεντα, ειδικά εδώ, σε μας, άμα τύχει να ακούσεις καμιά συνομιλία, μπορεί να μην καταλάβεις και τίποτα. Αυτοί τα λεν, αυτοί τα καταλαβαίνουν, που λένε μερικοί, λαϊκοί επίσης, ασκώντας κριτική στους οπισθοδρομικούς χωρικούς και στους ηλικιωμένους ανθρώπους της προηγούμενης γενιάς, διότι, λέει, μιλούν ακαταλαβίστικα, κατά μία έννοια σαν φιλόσοφοι.

– Έι ορέ τι φτιάν τι αυτού; Τι να σ πούμι καημένι;

– Τι θέλ τς να μάθ ς; Άι τράβα αυτού σιαπέρα, όπ παέν ς κι άφσι μας, αφού ντιπ δεν

σι κόβι, τι κάθισι κι ρουτάς…
 

Άκου να σου πούμε μερικές λέξεις για να καταλάβεις πώς μιλούν στη Θεσσαλία. Το αγόρι σε μια οικογένεια το λεν παιδί, πιδί. Το κορίτσι πάλι το λεν κουρίτσι. Λένε για παράδειγμα, αυτός έχει τρία πιδιά κι ένα κουρίτσι, πέντι κουρίτσια κι ένα πιδί, δυο πιδιά κι δυο κουρίτσια, τέσσερα κουρίτσια και ντιπ, κανκανένα πιδί.

Έχουν ένα ψωμί εφτάζυμο και το λένε φταζμίτ κο. Το ταψί για τις πίτες το λεν σ(ι)νί. Άκου άλλες λέξεις : σκλι, σιαπάν, σιακάτ καταή, λέλεκας, κούτσκου, πιστιμάλι, αστρέχα, γαλίκα, μπιζέρ σα, βιλέντζα, μισάλι, τσιόνια, τσίπρου, νιρό.

Αλλά όσο και να λένε παράξενα τις λέξεις κι άλλα να λεν κι άλλα να καταλαβαίνεις, άμα αρχινήσουν και τραγουδούν αυτοί οι χωρικοί, οι Θεσσαλοί που λέγαμε, τότε τραγουδούν τα βουνά κι οι πέτρες. Αντιλαλούν τα διάσελα και οι κλεισούρες. Τραγούδι να δεις που να ραγίζουν πέτρες και να δακρύζουν τα μάτια. Μακρόσυρτοι σκοποί με λόγια γεμάτα εικόνες, όπως και η Ηλιόπετρα.
 

Αυτό το τραγούδι άκουγα μέσα μου κατεβαίνοντας στην πόλη εκείνη την Δευτέρα.

Συννεφιασμένη έμοιαζε η μέρα. Μέσα στο μυαλό ηχούσαν τα λόγια και η μουσική. Άρχισα να τραγουδώ σιγανά τα λόγια αλλά ύστερα από λίγο έφτασα στο κέντρο της πόλης. Μπήκα στον λαβύρινθο, στο κέντρο κι ακούγονταν από παντού τα αυτοκίνητα, οι σειρήνες, τα αεροπλάνα. Και μετά έπιασε βροχή μέσα σ αυτό το χάος και πάει και το τραγούδι και πάει και η Ηλιόπετρα. Μέσα μου όμως τα άκουγα τα λόγια στο ρυθμό της βροχής.

Προτού τον κορωνοϊό βέβαια, γιατί μετά επικράτησε η ερημία στις πόλεις. Έκλεισαν τα μαγαζιά. Χάθηκαν οι δουλειές. Έπαψαν οι παρέες, οι βόλτες, οι φωνές, οι εκθέσεις, τα θέατρα, οι συναυλίες. Απαγορεύτηκαν οι κυκλοφορίες. Αλλά τα τραγούδια όσο και να τα απαγορεύσουν ακούγονται. Γιατί αυτά μας παρηγορούν. Αυτά και όλα τα άλλα έργα είναι ο καθρέφτης.
( Ένας χωρικός, καφενείο Άσπρα πουλιά).
 

κείμενο: Άγγελα-Αγγέλα Μάντζιου
φωτογραφία Pixabay