Ο Γάλλος φιλόσοφος, θεατρικός συγγραφέας και συγγραφέας Ζαν-Πολ Σαρτρ ήταν ο σύντροφος της Σιμόν ντε Μποβουάρ – Μαζί αποτέλεσαν ένα διάσημο ζευγάρι.
Ο Ζαν Πωλ Σαρτρ ήταν Γάλλος συγγραφέας και φιλόσοφος. Γεννημένος στις 21 Ιουνίου 1905 στο Παρίσι, μοναχογιός και ορφανός σε ηλικία μόλις δεκαπέντε μηνών, μεγάλωσε σε ένα αστικό και καλλιεργημένο περιβάλλον. Ο παππούς του, Τσαρλς Σβέιτζερ (Charles Schweitzer) φρόντισε για την εκπαίδευσή του μέχρι τα 10 του χρόνια. Το 1971, η μητέρα του ξαναπαντρεύτηκε. Πατριός του ήταν ο Ζοζέφ Μανσί , τον οποίο ο Ζαν Πωλ ”μισούσε”. Μετά από μερικά χρόνια που έζησε στo Λα Ροσέλ ( La Rochelle) με τη μητέρα και τον πατριό του και σε ηλικία 15 ετών, πήγε στο Παρίσι για ιατρικά θέματα – περίθαλψη και έμεινε μόνιμα εκεί. Εισήχθη στο École Normale Supérieure de Paris (ENS) το 1924, από τo οποίo αποφοίτησε με πτυχίο στη φιλοσοφία το 1929, χρονιά κατά την οποία γνώρισε τη Σιμόν ντε Μποβουάρ. To 1964 υιοθέτησε την 29χρονη τότε Γαλλίδα μεταφράστρια και εκδότρια,γεννημένη στην Κωνσταντινούπολη, Αρλέτα Ελκάιμ Σαρτρ – Arlette Elkaïm-Sartre, η οποία το 1980, μετά τον θάνατό του, υπήρξε και η μοναδική κληρονόμος του.
Η πρωτόγνωρη σχέση του Σάρτρ και της Σιμόν
Ο Ζαν-Πολ Σαρτρ συναντά τη Σιμόν ντε Μποβουάρ ενώ και οι δύο μελετούν για να περάσουν (για δεύτερη φορά για τον Σαρτρ) έναν διαγωνισμό φιλοσοφίας. Ο έρωτας μεταξύ τους ήταν κεραυνοβόλος και αμέσως και ξεκινούν σχέση. Βγαίνουν αμφότεροι από την École Normale με πτυχία στη φιλοσοφία. Ο Σαρτρ κατακτά την πρώτη θέση στον διαγωνισμό και η Σιμόν ντε Μποβουάρ τη δεύτερη. Οι δυο τους δημιουργούν μια πολύ ισχυρή συναισθηματική σχέση, αλλά δεν παντρεύονται ποτέ! Αρνούνται να μοιραστούν την ίδια στέγη και ζουν έτσι στον πιο ολοκληρωτικό αντικομφορμισμό. Τα τρίτα πρόσωπα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της σχέσης τους. Μάλιστα, μερικές φορές φτάνουν στο σημείο να συμπεριλαμβάνουν και τρίτο πρόσωπο στο ερωτικό τους παιχνίδι. Αυτή η ασυνήθιστη σχέση τους, τους έκανε ένα από τα πιο διάσημα λογοτεχνικά ζευγάρια της εποχής τους…
O Σαρτρ στη Χάβρη και το θεατρικό του έργο την περίοδο 1940 – 44
Το 1931, ο Σάρτρ διορίστηκε καθηγητής στη Χάβρη και διαδέχθηκε τον Ρέιμοντ Άρον (Raymond Aron) στο Γαλλικό Ινστιτούτο του Βερολίνου από το 1933 έως το 1934, περίοδο κατά την οποία εμβάθυνε τις γνώσεις του στη φαινομενολογία. Το 1940 κατατάχθηκε στη υπηρεσία μετεωρολογίας και ανήμερα των γενεθλίων του συνελήφθη, από τους Γερμανούς. Κλείστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης μέχρι το 1941. Απελευθερώθηκε τον Μάρτιο του 1941 και επέστρεψε στο Παρίσι, όπου έγινε καθηγητής λογοτεχνίας. Δοκίμασε τις δυνάμεις του στο θέατρο με το έργο «Οι Μύγες – Les Mouches», το οποίο δεν γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Πρόκειται για δράμα σε τρεις πράξεις εμπνευσμένο από τον ελληνικό μύθο των Ατρειδών που αναπτύσσει μία φιλοσοφική αντίληψη της τραγωδίας με υπαρξιστικά στοιχεία. Αντίθετα, το έργο «Κεκλεισμένων των θυρών – Huis Clos» , ήταν πολύ δημοφιλές και ειδικά στους Γερμανούς αξιωματικούς που προσκλήθηκαν στην πρεμιέρα το 1944. Το έργο ξεκινά με τρεις χαρακτήρες που βρίσκονται να περιμένουν σε ένα μυστηριώδες δωμάτιο. Είναι μια απεικόνιση της μεταθανάτιας ζωής στην οποία τρεις χαρακτήρες που έχουν πεθάνει τιμωρούνται με το να κλειδωθούν σε ένα δωμάτιο μαζί για την αιωνιότητα. Είναι η πηγή της ιδιαίτερα διάσημης φράσης του Σαρτρ «L’enfer, c’est les autres» «Η κόλαση είναι οι άλλοι άνθρωποι», μια αναφορά στις ιδέες του Σαρτρ για το βλέμμα και τον αέναο οντολογικό αγώνα του να αναγκαστείς να δεις τον εαυτό σου ως αντικείμενo, από την άποψη μιας άλλης συνείδησης. Στις 2 Απριλίου του 1948 ακολούθησε η πρεμιέρα του θεατρικόυ έργου Τα βρώμικα χέρια – Les Mains SALES. Το έργο παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο θέατρο Αντουάν στο Παρίσι. Ο Φρανσουά Περιέ παίζει το ρόλο του Ουγκό, ενός κομμουνιστή αγωνιστή που φυλακίστηκε κατά τη διάρκεια της αντίστασης σε μια φανταστική χώρα της κεντρικής Ευρώπης, την Ιλλυρία. Στο έργο αυτό, ο Σαρτρ προτρέπει τους διανοούμενους να ασχοληθούν με τον πολιτικό και κοινωνικό κόσμο.
Ο Σαρτρ και ο υπαρξισμός
Ο Σαρτρ αν και δεν ήταν ο θεμελιωτής του υπαρξισμού, εντούτοις ήταν αυτός που τον έφερε στο προσκήνιο και δημιούργησε το ομώνυμα γαλλικό κίνημα, υποστηρίζοντας και εικονογραφώντας τις ιδέες του με πληθώρα έργων από διαφορετικά λογοτεχνικά είδη.
Ο Ζαν Πωλ Σαρτρ υπερασπίζεται, σε έναν κατάμεστο από κόσμο χώρο στις 19 Οκτωβρίου 1945, τον υπαρξισμό απέναντι στην κριτική μαρξιστών και χριστιανών. Εκλαϊκεύοντας τη σκέψη του, ο Σαρτρ προσπαθεί να περιγράψει τον άνθρωπο λέγοντας ότι συγκροτείται μέσα από τις επιλογές του. Συνοψίζει αυτή τη σκέψη στην περίφημη φράση: «Η ύπαρξη προηγείται της ουσίας». Ο άνθρωπος υπάρχει αλλά δίνει στον εαυτό του μια ουσία μόνο με τις πράξεις του. Είναι λοιπόν υπεύθυνος για αυτές. Δύο από τις πιο κλασικές του ρήσεις, που καθόρισαν το κίνημα του Υπαρξισμού κι έφεραν σε αντιπαραβολή τις έννοιες ύπαρξη (existence) και ουσία (essence) είναι οι: «Η ύπαρξη προηγείται της ουσίας» – «L’existence précède l’essence» και φυσικά ότι «Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος – L’homme est condamné à être libre». Άλλωστε θεωρούσε ότι ανεξαρτήτως των συνθηκών καθένας κρίνεται μόνο από τις πράξεις του, που επιπλέον είναι και μη αναστρέψιμες. Εξάλλου η -συχνά εφιαλτική- κρίση των άλλων μόνο σε αυτές μπορεί να βασιστεί και όχι στις προθέσεις ενός ατόμου. Ως ιδανικό τίθεται η ελευθερία επιλογής της δράσης και η ανάληψη της ευθύνης που αναλογεί σε κάθε άνθρωπο.
Βιβλία του Ζαν Πωλ Σαρτρ
Το 1938 δημοσίευσε το έργο του La Nausée – Η Ναυτία, ένα επιτυχημένο, εν μέρει αυτοπλασματικό μυθιστόρημα που κόπηκε απότομα με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Με αυτό το πρώτο μυθιστόρημα ο Σαρτρ ”κτίζει” τη φήμη που τον ακολουθεί στη συνέχεια. Το 1950, αυτό το μυθιστόρημα συμπεριλήφθηκε στη λίστα του Μεγάλου Βραβείου για τα Καλύτερα Μυθιστορήματα του Μισού Αιώνα.
Το 1939 δημοσίευσε το έργο Le Mur – Ο τοίχος μια συλλογή διηγημάτων, που έχει γραφτεί σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και παρακολουθεί τη διαδρομή της σκέψης του Σαρτρ από τον ατομικό στον κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό.
Η δημοσίευση του ιστορικού του φιλοσοφικού δοκιμίου, L’Être et le néant – Το Είναι και το Μηδέν, το 1943 οδήγησε στη μεταμόρφωσή του σε έναν πολιτικά αφοσιωμένο διανοούμενο. Το 1945, ο Ζαν Πωλ Σαρτρ αποσύρθηκε από τη διδασκαλία, δημιούργησε τo περιοδικό – επιθεώρηση «Les Temps Modernes» και ανέπτυξε τη θεωρία του για τον υπαρξισμό, η οποία συνέβαλε στη φήμη του. Σημαντικά φιλοσοφικά έργα του αποτελούν ο ο υπαρξισμός είναι ανθρωπισμός (L’existentialisme est un humanisme) το 1946 και η Κριτική της διαλεκτικής λογικής (La Critique de la raison dialectique) το1960. Διανοούμενος και παθιασμένος με την πολιτική, ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ ήρθε κοντά για ένα διάστημα με το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα και πήρε θέση υπέρ των αυτονομιστών κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Αλγερία. Το 1964, έγραψε έναν αυτοβιογραφικό απολογισμό, που καλύπτει την παιδική του ηλικία, με τίτλο «Οι λέξεις – Les Mots». Την ίδια χρονιά, του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας, το οποίο όμως αρνήθηκε. Ο Ζαν Πολ Σαρτρ υποστήριζε έναν νέο ουμανισμό, σ’ ένα κόσμο χωρίς την ανάγκη θεού. Λόγω της αθεϊστικής στάσης του, τα βιβλία του τοποθετήθηκαν από την καθολική εκκλησία στη λίστα των απαγορευμένων.
Ο Σαρτρ συνεχίζει να προκαλεί όταν προεδρεύει μαζί με τον Μπέρτραντ Ράσελ στο “δικαστήριο Ράσελ”, ένα φανταστικό δικαστήριο, αποτελούμενο από διανοούμενους διαφόρων εθνικοτήτων, με κατηγορητήριο κατά της Αμερικής για εγκλήματα πολέμου στο Βιετνάμ.
Ο Σαρτρ πλάι στους εξεγερμένους φοιτητές κατά τη διάρκεια του γαλλικού Μάη
Ο Σαρτρ ενεπλάκη στα γεγονότα του Μαΐου του 68 αλλά και στην ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση. Ενώ αναγνωρίζει τη νομιμότητα του κράτους του Ισραήλ, θεωρεί ότι οι άθλιες συνθήκες ζωής των Παλαιστινίων δικαιολογούν την προσφυγή στην τρομοκρατία.
Στα γεγονότα του Γαλλικού Μάη έκανε αισθητή την παρουσία του μιλώντας στο Radio-Luxembourg και λεγοντας ότι «Η μόνη σχέση που μπορούν να έχουν οι φοιτητές με αυτό το Πανεπιστήμιο (σ.σ. της Ναντέρ) είναι να το διαλύσουν και για να το διαλύσουν, υπάρχει μόνο μια λύση, να κατέβουν στους δρόμους». Ο Γάλλος υπαρξιστής φιλόσοφος κατέβηκε στον δρόμο πλάι στους εξεγερμένους φοιτητές. Πήρε συνέντευξη από τον Ντανιέλ Κον Μπεντίτ δίνοντάς του την ευκαιρία να εκθέσει στο περιοδικό le Nouvel Observateur τις ιδέες του σχετικά με το κίνημα του Μάη. Η προκήρυξη γενικών εκλογών το 1968, απ’ τις οποίες πραγματοποιείται θριαμβευτικά μια δεξιά στροφή με το κόμμα του ντε Γκολ, θα δώσει την ευκαιρία στον Γάλλο φιλόσοφο να γράψει ένα άρθρο στο περιοδικό Temps Modernes, το οποίο έχει ένα τίτλο κάθε άλλο παρά ακαδημαϊκό, που, ωστόσο, εκφράζει με εξαιρετική καυστικότητα το κλίμα της εποχής: «Εκλογές, παγίδα για ”βλάκες” – Élections, piège à cons».
Η δύση της ζωής του
Καταπονημένος από τις πνευματικές και σωματικές υπερβολές -πίνει, καπνίζει, λαμβάνει ουσίες. Το Μάρτιο του 1972 παθαίνει ένα σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο που τον αφήνει σχεδόν τυφλό και ”φρενάρει” απότομα το έργο το έργο του. Ωστόσο, προσλαμβάνει ως γραμματέα ένα νεαρό στέλεχος μαοϊστικής νεολαίας, τον Μπενύ Λεβί, που θα εκδώσει τις συζητήσεις που είχε μαζί με τον φιλόσοφο και τον Φιλίπ Γκαβί σε βιβλίο.
Ο Σαρτρ εξακολουθεί να επεμβαίνει στη δημόσια ζωή για διαφορετικά θέματα που του κεντρίζουν κατά καιρούς την προσοχή και τον πείθουν ότι αξίζουν υποστήριξης: επισκέπτεται τον Αντρέα Μπάαντερ (ηγετικό μέλος της Ρ.Α.Φ.), την Πορτογαλία κατά τη διάρκεια της επανάστασης των γαρυφάλλων, υπογράφει δηλώσεις και διοργανώνει συναντήσεις για την απελευθέρωση Σοβιετικών αντιφρονούντων, ζητάει από τον Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν να δεχθεί τους πρόσφυγες από την Ινδοκίνα και γράφεται στην επιτροπή υποστήριξης του Αγιατολάχ Χομεϊνί.
Προς το τέλος της ζωής του επιδεικνύει ένα έντονο ανθρωπιστικό ενδιαφέρον, ανεξάρτητο από πολιτικούς συσχετισμούς.
Η Σιμόν ντε Μποβουάρ αφηγείται μέρος της πολύκροτης ιστορίας τους στο βιβλίο La Cérémonies des adieux, που δημοσιεύτηκε το 1981. Αναφέρει συγκεκριμένα τη μεταξύ τους συζήτηση για έναν ..χωρισμό…«Λοιπόν, αυτή είναι η τελετή αποχαιρετισμού;» μου είπε ο Σαρτρ, καθώς χωρίσαμε για ένα μήνα, στις αρχές του καλοκαιριού.
Kράτησε δέκα χρόνια: αυτά είναι τα δέκα χρόνια που αφηγούμαι σε αυτό το βιβλίο.» – Σιμόν ντε Μποβουάρ.
O Ζαν-Πολ Σαρτρ πέθανε από πνευμονικό οίδημα στις 15 Απριλίου 1980, σε ηλικία 74 ετών στο νοσοκομείο «Broussais» του Παρισιού. Περίπου 20.000 άτομα συνόδευσαν τον διακεκριμένο γάλλο φιλόσοφο και συγγραφέα στην τελευταία του κατοικία. «Ηρθαμε γιατί ήταν ένας ελεύθερος άνθρωπος» ήταν η απάντηση ενός ζευγαριού από την Αργεντινή στην ερώτηση δημοσιογράφου σχετικά με το γιατί πραγματοποίησαν ένα τέτοιο ταξίδι μόνο και μόνο για να παρακολουθήσουν την κηδεία του Ζαν Πολ Σαρτρ.
Έξι χρόνια αργότερα, τάφηκε κοντά του, στο νεκροταφείο του Montparnasse και η συνοδοιπόρος της ζωής του, Σιμόν ντε Μποβουάρ.
Διαβάστε επίσης
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
