Ειρήνη Καράγιαννη (Υψίφωνοςστην όπερα «Ο Ορφέας στον Άδη»)

Υψίφωνος με διεθνή καριέρα, σπουδές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, βραβεία, διακρίσεις και εξαιρετικές κριτικές για ερμηνείες της σε σημαντικούς οπερετικούς ρόλους ερμηνεύει το ρόλο της Κοινής Γνώμης στην όπερα «Ο Ορφέας στον Άδη» του Jacques Offenbach που παρουσιάζεται στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης.Η Ειρήνη Καράγιαννη έδωσε συνέντευξη στην Αναστασία Γρηγοριάδου και το περιοδικό CITY.

H όπερα ξεκινά με έναν μονόλογο του ρόλου σας. Ποια είναι η υπόθεση της όπερας και ποια είναι η Κοινή Γνώμη, την οποία ερμηνεύετε;
Το βασικό θέμα είναι ο διαλυμένος γάμος του Ορφέα και της Ευρυδίκης που θα μπορούσε να είναι ένα οποιοδήποτε ζευγάρι του σήμερα και μέσα από αυτό δίνονται απαντήσεις στο γιατί ενδεχομένως ένα ζευγάρι μπορεί να φτάσει να χαλάσει το γάμο του ή τη σχέση του, πώς αυτό το διαχειρίζονται εκτός από τους δύο και ο περίγυρος και η κοινωνία γύρω από αυτούς. Η Κοινή Γνώμη, όπως λέει και η ίδια, είναι αυτό που σκέφτονται όλοι, η κοινωνική κριτική η οποία έχει και άποψη και στόχο να επιβάλει την ηθική τάξη όπως την αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι. Προσπαθεί να κατευθύνει τα πράγματα να πάρουν την «ηθική» και καθεστηκυία τροπή, είτε λέγοντας την άποψή της είτε επεμβαίνοντας στα γεγονότα. Το φινάλε είναι ένα αναμενόμενο χάπι εντ, με την έννοια ότι όλοι είναι ευχαριστημένοι και προφανώς γίνεται αυτό που θέλουν να γίνει. Και στη ζωή μάλλον έτσι γίνεται, για κάποιο λόγο συμβαίνουν τα πράγματα, δεν γίνονται τυχαία. Σπρώχνουμε τα πράγματα να γίνουν έτσι όπως γίνονται.

Είναι ένα μοντέρνο έργο;
Θεωρώ ότι είναι ένα διαχρονικό έργο. Ο Offenbach σε όλα του τα έργα έχει πολύ έντονο το ανθρώπινο στοιχείο και σκιαγραφεί τους χαρακτήρες με τρόπο διαχρονικό. Η συγκεκριμένη όπερα με έντονα κωμικά και σαρκαστικά στοιχεία, κριτικάρει την κοινωνική και κατ? επέκταση και την πολιτική ζωή. Το συγκεκριμένο ανέβασμα έχει αναφορές στη σύγχρονη Ελλάδα σαν αίσθηση περισσότερο κι όχι σε συγκεκριμένα πρόσωπα και πράγματα. Αυτή η ισορροπία νομίζω είναι πολύ ενδιαφέρουσα.

Το θέμα της όπερας και η διαπραγμάτευσή του ήταν πιο μπροστά από την εποχή του;
Το λιμπρέτο και η ματιά η σαρκαστική, ο τρόπος που έχει γράψει μουσική ο Offenbach είναι μπροστά από την εποχή του. Πάντα η καλή τέχνη είναι μπροστά από την εποχή της, κυρίως αυτή που έχει να κάνει με τη σκιαγράφηση χαρακτήρων και κοινωνικών εξελίξεων. Να το πούμε κι αλλιώς, είναι ένα τολμηρό έργο γιατί θέλει να είναι τολμηρό. Δεν είναι τολμηρό γιατί θέλει να προκαλέσει, θέλει όμως και αποφασίζει να πει κάποια πράγματα και να σχολιάσει καταστάσεις που θεωρούνταν ίσως ταμπού.Η πρώτη παράσταση δόθηκε το 1858 στο Παρίσι και πολύ γρήγορα, στα τέλη της δεκαετία του 1860, αυτή η όπερα, σκανδαλιστική μάλλον για την εποχή της, ανέβηκε στην Ελλάδα. Τα καλλιτεχνικά νέα κυκλοφορούσαν. Ήταν όντως ένα σκανδαλιστικό έργο, έκανε όμως επιτυχία και τότε τα έργα που έκαναν επιτυχία έξω ανέβαιναν γρήγορα και στην Ελλάδα

Ίσως ήταν πιο προχωρημένη από σήμερα η καλλιτεχνική σκηνή τότε;
Ίσως και τα προβλήματα που ζούμε τώρα είναι πιο μεγάλα και καινούρια. Δεν ξέρω πόσο εύκολο είναι η τέχνη να αναγνώσει τα προβλήματα του σήμερα και να τα βγάλει προς τα έξω. Καλά καλά δεν ξέρουμε ακόμα ποια είναι αυτά. Έχω την εντύπωση ότι αναπαράγουμε τα προβλήματα που ήδη γνωρίζουμε και έχουν δώσει τα αποτελέσματα τους, αλλά παραπέρα υπάρχει ένα ερωτηματικό.

Μιλάμε για ό,τι ξέρουμε αλλά φαίνεται να έρχονται πολλά πρωτόγνωρα πράγματα;
Έτσι νιώθω. Έρχονται καινούρια πράγματα και ευρέως δεν έχουν δοθεί θεματολογικά στα χέρια της τέχνης ώστε να πει, να προτείνει κάτι. Έτσι νιώθω, μπορεί να κάνω λάθος, να πέφτω έξω, εμείς κιόλας της όπερας έχουμε ένα συγκεκριμένο ρεπερτόριο και δύσκολα μέσα από τη δουλειά μας μπορούμε να παρακολουθήσουμε τα πάντα που σήμερα μπορεί να λέει η τέχνη του θεάτρου, αλλά και πέρα από την τέχνη, αν δούμε λίγο γύρω μας, μοιάζει να έρχονται προβλήματα και δυσκολίες που ακόμα δεν τα έχουμε επεξεργαστεί, ώστε να δοθούν σκέψεις, απαντήσεις μέσα από την τέχνη, έστω απλές, πόσο μάλλον τολμηρές.

Ο ρόλος σας και γενικά οι ρόλοι αυτής της όπερας έχουν πολλά θεατρικά στοιχεία;
Ναι. Δεν είναι και τυχαίο ότι η σκηνοθεσία είναι της κυρίας Κάλμπαρη που έρχεται από το χώρο του θεάτρου, αν και πιστεύω ότι η όπερα είναι θέατρο, απλά ο τρόπος που ανεβαίνει και το κόστος που ζητά κάθε φορά να μην επιτρέπει να γίνεται προετοιμασία παραπάνω από ένα χρονικό διάστημα. Πάντως το έργο αυτό έχει σημαντική θεατρική διάσταση γι? αυτό δουλέψαμε πολύ και στο επίπεδο της πρόζας. Από την άλλη θέλω να σταθώ οπωσδήποτε στις μουσικές που έχει γράψει ο Offenbach και είναι μοναδικές. Είναι ένας χαρισματικός συνθέτης που δεν έχει δικαιωθεί θεωρώ όσο του πρέπει. Καταφέρνει να φτιάχνει μελωδίες εύληπτες, ευχάριστες και μοναδικές στη σύλληψή τους, οι οποίες ταυτοχρόνως υπηρετούν πολύ ανάγλυφα τους χαρακτήρες του έργου. Μουσικά, στον ερμηνευτή είναι προφανής η ψυχολογική ανάγνωση του ρόλου. Αυτό είναι ένα παραπάνω εργαλείο για μας. Όταν ο συνθέτης είναι ξεκάθαρος σε αυτό που έχει γράψει, από το μοτίβο, το τέμπο, από το τι σου ζητάει ερμηνευτικά, είναι ένα στοιχείο πολύ σημαντικό για να μπορέσεις να ανταποκριθείς.

Γεννηθήκατε σε μια καλλιτεχνική οικογένεια;
Ναι, οι γονείς μου ήταν εικαστικοί. Μέσα από αυτούς γνώρισα την τέχνη και όταν αισθάνθηκα ότι θέλω να κάνω τέχνη δεν υπήρχε ενδοιασμός ή δεύτερη σκέψη, με στήριξαν, κυρίως η μητέρα μου. Επίσης από παιδί ήταν προφανές για μένα ότι ο κόσμος της τέχνης ήταν σαν μια οικογένεια για μένα. Μπορούσα να μιλήσω και να προσεγγίσω ανθρώπους που αν δεν προερχόμουν από το συγκεκριμένο περιβάλλον, δεν θα είχα ποτέ την ευκαιρία να το κάνω. Αυτό για μένα ήταν ένα δεύτερο σχολείο. Θα θυμηθώ τον Μάριο Πλωρίτη, τον Σάββα Χαρατσίδη, τον Τσαρούχη, την Άλκη Ζέη και το Γιώργο Μαρίνο -τώρα λέω κάποια ονόματα, υπήρχαν και πολλοί άλλοι, ήταν άνθρωποι με τους οποίους είχα την ευκαιρία να έχω προσωπική σχέση, αντάλλαξα κάποιες κουβέντες ή με συμβούλεψαν σε κάποια πράγματα όταν μεγάλωσα. Αυτή ήταν μεγάλη τύχη.

Καριέρα στο εξωτερικό σε μια απαιτητική τέχνη που θέλει σκληρή δουλειά και αφοσίωση, βραβεία, διακρίσεις και μαζί οικογένεια με δυο παιδιά, πώς συνδυάζονται;
Με ταχυδακτυλουργική! Γίνεσαι λίγο ακροβάτης είναι η αλήθεια. Δεν ξέρω να πω πώς τα συνδυάζω, γιατί αυτά που κάνω για μένα είναι δεδομένα. Σίγουρα αν δεν είχα αφοσιωθεί τόσο πολύ στη δουλειά μου, θα ήμουν μια μητέρα πιο παρούσα όσο αφορά στο χρόνο, όμως δεν ξέρω αν θα ήμουν μια μητέρα καλύτερη στο σύνολο της. Όπως επίσης αν δεν είχα τα δυο παιδιά μου, δεν ξέρω αν θα είχα την ισορροπία και την ψυχική δύναμη που πιστεύω ότι έχω για να μπορώ να αντεπεξέρχομαι ενδεχομένως και με μια πιο υγιή απόσταση από αυτό που συμβαίνει στην καριέρα μου και στο χώρο μας γενικότερα. Για μένα, ο κάθε άνθρωπος έχει τη δική του μαθηματική εξίσωση λειτουργίας, θεωρώ ότι η προσωπική οικογενειακή μου ζωή και η δουλειά μου είναι ένα και το αυτό. Προσπαθώ όσο μπορώ να μη φέρνω τη δουλειά μου στο σπίτι ή τουλάχιστον να τη φέρνω στο επίπεδο «εσύ να κάνεις τα μαθήματά σου, εγώ έχω να διαβάσω», ώστε να έχουμε την κανονική ζωή που έχει όλος ο κόσμος. Έχει μεγάλη κούραση αυτό από τη μεριά μου αλλά προσπαθώ να μοιράζομαι τα πράγματα με τα παιδιά μου και να έχουμε ένα διάλογο καθημερινό. Δεν ξέρουμε ποτέ πώς θα ήταν τα πράγματα αν είχαμε κάνει άλλες επιλογές, αλλά εγώ τώρα αισθάνομαι πολύ καλά με τις επιλογές που έχω κάνει.

Πόσο είναι τα παιδιά σας τώρα;
Δέκα και πέντε.

Δηλαδή ήσαστε έγκυος όταν το 1998 κερδίσατε το Πρώτο Βραβείο στο Διεθνή Διαγωνισμό «Giuseppe di Stefano»;
Όχι, μόλις πήρα το βραβείο κι έκανα την παραγωγή έμεινα έγκυος. Και τα δυο μου παιδιά είναι συνδεδεμένα με δυο σημαντικά γεγονότα της καριέρας μου, ο γιος μου με τον διαγωνισμό και τον ρόλο της Κάρμεν στο Τράπανι της Ιταλίας και η κόρη μου με μι