Ο Φίκος γεννήθηκε το 1987 στην Αθήνα, ενώ σήμερα κατοικεί στη Λευκωσία. Η ενασχόλησή του με τις εικαστικές τέχνες ξεκίνησε από την παιδική του ηλικία, όταν ήδη από 13 ετών άρχισε να σπουδάζει τη βυζαντινή ζωγραφική δίπλα στον Γιώργο Κόρδη. Παράλληλα άρχισε να πειραματίζεται με το graffiti και την street art. Αν και διένυσε μακρά πορεία στην εικονογράφηση ναών, ως συνεργάτης πια του δασκάλου του, οι προσωπικές του αναζητήσεις οδήγησαν την τέχνη του σε κάτι νέο, φρέσκο και αναγνωριστικό του ίδιου. Ο συνδυασμός της street art με τη βυζαντινή τέχνη αποτέλεσε μια πρωτοποριακή επιλογή και οδήγησε στην αναγνώριση του καλλιτέχνη, τόσο εντός της ελληνικής εικαστικής σκηνής, όσο και στο εξωτερικό. Μέσα στο πλαίσιο του σύγχρονου κινήματος τοιχογραφιών (Neo-muralism) δημιουργεί τοιχογραφίες μεγάλων διαστάσεων χρησιμοποιώντας στοιχεία της βυζαντινής τέχνης.
Τα έργα του αποπνέουν την αίσθηση ενός κάλλους αρχαιοελληνικού αλλά και βυζαντινού, κάλλους των μορφών και των προσώπων. Συντελείται έτσι μια γνήσια πρόσληψη της ελληνικής τέχνης, η οποία αναζωογονείται στο παρόν και εκβάλλει στο μέλλον, σε αυτό που είναι πια έκφραση της δικής μας σύγχρονης τέχνης, της δικής μας κουλτούρας και πολιτισμού. Εύκολα μπορεί να διακρίνει κανείς στα έργα του Φίκου τις μορφολογικές επιρροές από τη ζωγραφική αρχαίων ελληνικών αγγείων, από τη βυζαντινή και τη λαϊκή τέχνη. Οι ίδιες επιρροές εντοπίζονται βέβαια και στο περιεχόμενο, ταξιδεύουν στο σήμερα και εκπληρώνουν αλληγορικά τους σύγχρονούς μας προβληματισμούς. Συμβολισμοί και αφηγήσεις, στιγμές εύστοχης ειρωνείας, ένα αδιάκοπο δούναι και λαβείν της ύπαρξης.
Έργο σου φιλοξενήθηκε στην έκθεση για τον Φώτη Κόντογλου του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Πώς αισθάνεσαι τη σύνδεσή σου με το όνομα και το έργο του; Πώς προσλαμβάνεις τον τίτλο που σου αποδίδεται ως έναν από τους συνεχιστές του;
Η σχέση μου με τον Φώτη Κόντογλου πάει πολύ πιο πέρα απο αυτή την έκθεση, μιας και θα μπορούσε να πει κανείς πως είμαι καλλιτεχνικό του δισέγγονο -ένας απο τους μαθητές του ήταν δάσκαλος του δασκάλου μου. Είναι, σίγουρα, μεγάλη τιμή να εκτεθεί ένα έργο μου σε αυτή την έκθεση, την οποία απόλαυσα πραγματικά, καθώς, εκτός των άλλων, στα έργα της μπορούσε κανείς να διακρίνει και μια υγιή αντίληψη της έννοιας “Παράδοση” -της διαδικασίας, δηλαδή, κατα την οποία μια τέχνη περνάει απο το δάσκαλο στο μαθητή με έναν τρόπο ζωντανό και δημιουργικό.
(Το ακριβώς αντίθετο του να αντιγράφεις, σήμερα, μια εικόνα που δημιούργησε κάποιος άλλος 7 αιώνες πριν.)
Αντιλαμβάνεσαι την παράδοση ως κάτι ζωντανό και εξελισσόμενο κι έχεις δώσει ένα όνομα σε αυτό το νέο καλλιτεχνικό ύφος: “Σύγχρονη Βυζαντινή Ζωγραφική”. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της τέχνης;
Κατ’αρχάς, να πω ότι ο όρος “Σύγχρονη Βυζαντινή Ζωγραφική” προέκυψε απο ανάγκη, καθώς, όταν ο κόσμος με ρωτούσε σε τι στυλ ζωγραφίζω, και απαντούσα “σε βυζαντινό”, διαπίστωνε “Α! Αγιογραφίες!”, οπότε εν συνεχεία έπρεπε να εξηγήσω πως δεν αντιγράφω βυζαντινές εικόνες, αλλα ζωγραφίζω κοσμικά θέματα με ύφος βυζαντινό αλλα και σύγχρονο. Μάλιστα, σε μια προσπάθεια να διαδοθεί και καθιερωθεί ο όρος, ονόμασα έτσι μια ατομική έκθεση που έκανα στο Λονδίνο το 2013 (“Contemporary Byzantine Painting”).
Βέβαια, με τα χρόνια, συνειδητοποίησα πως ο όρος περιγράφει όλους τους καλλιτέχνες που ασχολούνται -δημιουργικά- με τη βυζαντινή ζωγραφική απο τον Φώτη Κόντογλου και ύστερα, οπότε, αισθάνομαι πως δεν αφορά πλέον μόνο εμένα, αλλα ένα ολόκληρο καλλιτεχνικό κίνημα.
Όσον αφορά στα χαρακτηριστικά αυτής της τέχνης, σε γενικές γραμμές θα έλεγα πως είναι μια ζωγραφική που, ενώ βασίζεται στο βυζαντινό εικαστικό σύστημα, συνδιαλέγεται με διάφορες πτυχές του παρόντος -για παράδειγμα, σύγχρονα κινήματα τέχνης (όπως η Street Art), σύγχρονες πρακτικές (όπως η ψηφιακή ζωγραφική) και σύγχρονες θεματικές (όπως το Twitter και η ρευστότητα των φύλων).
Στα πλαίσια αυτής της “διεύρυνσης” του εν λόγω όρου δημιουργήθηκε και ένα προφίλ στο Instagram (@contemporarybyzantinepainting), ενώ στην ίδια πλατφόρμα τρέχεις ακόμα ένα project για τη βυζαντινή τέχνη (@byzantinepainting). Μίλησέ μας για αυτά. Πώς ξεκίνησαν και τι οραματίζεσαι να πετύχεις;
Όπως και με την επινόηση της ονομασίας που προανέφερα, έτσι και οι εν λόγω σελίδες ξεκίνησαν απο ανάγκη.
Ασχολούμαι με τη βυζαντινή τέχνη 25 χρόνια πλέον. Την αγαπώ πολύ, και όσα χρόνια κι αν τη μελετώ, ποτέ δεν έχει πάψει να με συναρπάζει. Το “πρόβλημα” ήταν πως δεν είχα κάποιον να μοιραστώ αυτό το πάθος· έτσι, η ανάγκη μου αυτή έμενε ανολοκλήρωτη. Ταυτόχρονα, με ενοχλούσε (και ακόμα ενοχλεί) η υποτιμητική χρήση βυζαντινών έργων τέχνης απο χριστιανικές σελίδες στο Instagram. Βυζαντινές εικόνες, τοιχογραφίες, κλπ., πραγματικά αριστουργήματα της παγκόσμιας τέχνης, δημοσιεύονται στην ουσία εξαναγκαστικά -μιας και το format του Instagram απαιτεί τη δημοσίευση φωτογραφίας-, αφού γίνεται ξεκάθαρο πως ο μόνος λόγος που υπάρχουν είναι να συνοδέψουν/διακοσμήσουν μια προσευχούλα ή μια ιστορία για έναν άγιο. Κανείς δε σχολιάζει το εκάστοτε έργο, δεν αναφέρουν ποτέ τον δημιουργό του, το πότε ζωγραφίστηκε, που βρίσκεται, κλπ.
Έτσι, μια μέρα συνειδητοποίησα πως αν δεν προβάλω εγώ τη βυζαντινή ζωγραφική όπως της αρμόζει, δηλαδή, ως μια σπουδαία τέχνη, πολύ πιθανόν, δε θα το κάνει κανείς.
Το εγχείρημα γνώρισε μια πραγματικά ανέλπιστη ανταπόκριση· μετρώντας μόλις λίγους μήνες ζωής, και χωρίς πληρωμένη διαφήμιση, δημοσίευση της σελίδας έφτασε να διαβαστεί απο περίπου 80.000 άτομα, σύμφωνα με τα στατιστικά του Instagram -για να μην αναφέρω τα αμέτρητα μηνύματα ενθουσιασμού και ευγνωμοσύνης απο τους ακόλουθους της σελίδας. Σα να υπήρχε απο καιρό μεγάλη δίψα για μια νέα ανάγνωση αυτής της τόσο παρεξηγημένης τέχνης.
Μετά απο αυτή την τόσο θετική εμπειρία, ήταν εύλογο να ξεκινήσω και το @contemporarybyzantinepainting, με σκοπό, αφενός να συγκεντρωθούν σε ένα κανάλι όλοι αυτοί οι “σύγχρονοι βυζαντινοί καλλιτέχνες” -που δρουν εντελώς ανεξάρτητα ο ένας απο τον άλλο-, και αφετέρου, να αναδειχθεί η δυναμική αυτής της μακραίωνης τέχνης που, όπως αποδεικνύεται, μπορεί, ακόμα και σήμερα, να συνεχίσει να υπηρετεί την ανθρωπότητα.
Από τις δημοσιεύσεις της σελίδας @byzantinepainting φαίνεται πως η βυζαντινή είναι μια πραγματικά σύνθετη τέχνη. Πιστεύεις ότι το ευρύ κοινό είναι σε θέση να την επεξεργαστεί στην πολυπλοκότητά της και να την προσλάβει ως μια πολύπλευρη και πολυπρισματική τέχνη;
Η βυζαντινή ζωγραφική είναι, πολύ πιθανόν, η πιο επεξεργασμένη και σύνθετη τέχνη που έχει υπάρξει. Παρολαυτά, ο θεατής δεν καλείται να αποκωδικοποιήσει και αναλύσει αυτή τη συνθετότητα. Αντιθέτως (και όσο κι αν ακούγεται παράδοξο), είναι χάρις σε αυτή την αδιόρατη πολυπλοκότητα που επιτυγχάνεται μια τόσο αγαστή επι-κοινωνία μεταξύ βυζαντινού έργου και θεατή.
Ένα απλό παράδειγμα: Κατα κανόνα, τα βυζαντινά έπιπλα “κλίνουν” προς εμάς, έτσι ώστε να δούμε καθαρά και πέραν πάσης αμφιβολίας τι φέρουν πάνω τους.
Δε χρειάζεται να γνωρίζουμε ή να κατανοήσουμε διανοητικά το τι είναι η “αντίστροφη προοπτική” για να νιώσουμε πως μεταξύ ημών και του έργου υπάρχει μια όμορφη κοινωνία.
Είναι η βυζαντινή τέχνη μια τέχνη που μπορεί και θα έπρεπε να προσληφθεί καθαρά αισθητικά ή ιστορικά ή θεολογικά, ή θα έλεγες πως η ουσία της βρίσκεται σε μια συνδιαλλαγή των επιμέρους προσεγγίσεων; Σε post που έχεις κάνει έχεις αναφερθεί στο θέμα και αν θυμάμαι καλά υποστηρίζεις πως έχουμε στερήσει τη βυζαντινή τέχνη από τα πραγματικά δικά της ανεξάρτητα κριτήρια. Ποια είναι αυτά;
Πράγματι, η Βυζαντινή τέχνη είναι πολύ αδικημένη. Και αυτό γιατί, έως τώρα, έχει αξιολογηθεί αποκλειστικά υπό το πρίσμα, αφενός της -αρνητικά προκατειλημμένης απέναντί της- Δύσης, και, αφετέρου, της θρησκείας, και πιο συγκεκριμένα, της ρώσικης θεολογίας, η οποία, εντελώς αυθαίρετα, την έχει επιφορτίσει με νοήματα και συμβολισμούς που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα. Κατανοεί, λοιπόν, κανείς, πως η μονομερής αυτή ανάγνωση είναι απο ελλιπής έως άκρως προβληματική και παραπλανητική.
Η σελίδα @byzantinepainting προσφέρει για πρώτη φορά μια ολοκληρωμένη ανάγνωση της βυζαντινής ζωγραφικής, προσεγγίζοντάς την όχι μόνο ιστορικά και κοινωνικά, αλλά ρίχνοντας φως και σε μια εντελώς άγνωστη πτυχή της, την καλλιτεχνική. Σε αυτό το πλαίσιο, εξετάζουμε την εξέλιξή της, την ποικιλία των ζωγραφικών υφών, τον πλούτο των θεμάτων που πραγματεύεται, καθώς και το ρόλο εικαστικών στοιχείων -χρώμα, ρυθμός, κλπ.- με εικαστικά κριτήρια.
Όσον αφορά τη Σύγχρονη Βυζαντινή Ζωγραφική, αυτή υπό ποιο πρίσμα θα πρέπει να θεωρηθεί, εφόσον δεν αποτελεί σίγουρα εκκλησιαστική τέχνη, παράλληλα όμως οικειοποιείται δικά της στοιχεία, μορφές, χρώματα, τεχνικές κ.λπ.;
Προσωπικά, θα έβγαζα απο την εξίσωση τον όρο “εκκλησιαστική τέχνη”. Στα 1500 χρόνια διάρκειάς της (περίπου 4ος-19ος αι.) η βυζαντινή τέχνη δεν υπηρέτησε μόνο την Εκκλησία, αλλα και το παλάτι, την ιστορία, την επιστήμη (αστρονομία, ιατρική, βοτανολογία, κλπ.) ενώ υπήρξαν και περιπτώσεις που υπηρέτησε θέματα όπως ο Έρωτας και το Ισλάμ. Είναι μια εικαστική γλώσσα, και ως γλώσσα μπορεί να μιλήσει για τα πάντα.
Aυτή τη γραμμή ακολουθεί και η Σύγχρονη Βυζαντινή Ζωγραφική, που θα πρέπει να λογίζεται ως μια σύγχρονη (αλλα και παραδοσιακή) τέχνη που υπηρετεί την κοινωνία του σήμερα. Δεν είναι παράξενο λοιπόν, να βλέπουμε ήρωες απο σειρές του Νέτφλιξ και προσωπικότητες όπως ο Patrice Lumumba να αποδίδονται με τον ίδιο τρόπο που ζωγραφίστηκε η Παναγία και οι άγιοι.
Πάνω σε τι εργάζεσαι σήμερα;
Πρόσφατα τελείωσε η ατομική μου έκθεση στο Παρίσι, οπότε, πριν ξεκινήσω την επόμενη ενότητα έργων, εργάζομαι πάνω σε κάποιες παραγγελίες έργων και τοιχογραφιών.
Για περισσότερες πληροφορίες:
Instagram: @fikosantonios | Website: www.fikos.gr
Δευτέρα 24 Απριλίου 2023 / Συνέντευξη-παρουσίαση Άννα Κάμπα
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
