Mehtap Demir

Ξεκινώντας από τη Θεσσαλονίκη την παγκόσμια περιοδεία, η Yasmin Levi από το Ισραήλ, η Μάρθα Φριντζήλα και η Mehtap Demir από την Τουρκία παρέα με πολυεθνική ορχήστρα, μοιράζονται την ίδια σκηνή σε μια παράσταση αφιερωμένη στη Ρόζα Εσκενάζυ, σε συνέχεια του επιτυχημένου ντοκιμαντέρ του Roy Sher την περασμένη άνοιξη. Συνομιλήσαμε με την Mehtap που τραγουδά και παίζει πολίτικη λύρα, για τη «γνωριμία» της με τη Ρόζα, την παράσταση, αλλά και την προσωπική της καριέρα.

Συνέντευξη στον Χρήστο Μιχαλέρη και το περιοδικό CITY

Πώς έγινε η πρώτη γνωριμία σου με τη Ρόζα Εσκενάζυ;
Συνάντησα την παραδοσιακή μουσική και τους παραδοσιακούς δρόμους («μακάμια») όταν ήμουν ένδεκα ετών. Αποφοίτησα από το σχολείο και πήρα το μεταπτυχιακό μου στην Κρατική Μουσική Σχολή της Κωνσταντινούπολης. Εξειδικεύτηκα στη «λύρα» που συνηθιζόταν να παίζεται στα παράλια του Αιγαίου στην Τουρκία. Έτσι ήξερα το ζεϊμπέκικο και τον καρσιλαμά όταν σπούδαζα. Αυτές οι μουσικές παιζόταν στην Σμύρνη, στο Burdur, στο Bodrum. Αν ενδιαφέρεσαι για τη μουσική του Αιγαίου, τότε θα πρέπει να αγγίξεις και να κατανοήσεις την ρεμπέτικη μουσική. Προσωπικά, ήμουν πάντα περίεργη με το σμυρναίικο στυλ των ρεμπέτικων και τις γυναικείες παρουσίες στις αρχές του 20ου αιώνα. Έμαθα τη Ρόζα όταν ήμουν 20 και τις άλλες καλλιτέχνιδες που είχαν γεννηθεί στην Πόλη, τη Σμύρνη, την Αδριανούπολη και ξενιτεύτηκαν στην Ελλάδα. Αλλά δεν είχα δοκιμάσει να τραγουδήσω νωρίτερα. Όταν συνάντησα τον Roy, άρχισα στα σοβαρά να ακούω και να μελετώ τα τραγούδια της Ρόζας, κάθε μέρα για μήνες, εξειδικεύοντας την φόρμα του «gazel» και του «αμανέ». Η Ρόζα είχε καθαρό, σταθερό και αρμονικό χρώμα στη φωνή της. Όταν ακούω το πελώριο ρεπερτόριο της, προσπαθώ να τη μιμηθώ. Και είναι η καλύτερη δασκάλα για μένα. Τεχνικά, καθώς τραγουδάει, καθώς δίνει όλον τον τόνο και την έμφαση στα τραγούδια της. Νιώθω ότι δίνει το μήνυμα: «αυτή η υπέροχη μουσική που μιλά για τη ζωή και την ιστορία πρέπει να φτιάχνεται γενιά με τη γενιά».

Και πώς ξεκίνησε η γνωριμία με το Roy Sher;
Είχα βρεθεί στο Ισραήλ για μια δουλειά μου στο διδακτορικό μου το 2009, όπου σπούδαζα ανθρωπολογία. Το αντικείμενο μου ήταν για την τουρκική μουσική στην Ισραηλινή μουσική σκηνή. Γι’ αυτό ήμουν εκεί. Συναντηθήκαμε στο Ισραήλ, και μου επισήμανε αυτό το μεγάλο του σχέδιο. Μετά συναντηθήκαμε και στην Πόλη – περπατώντας στη γέφυρα του Γαλατά, ο Roy μου πρότεινε να συμμετάσχω. Μου ήταν μεγάλη εμπειρία για μένα να παίζω λύρα και να τραγουδάω στα ελληνικά και στα τούρκικα ρεμπέτικα τραγούδια. Δέχτηκα. Πιστεύω ότι αυτή η μουσική είναι μέρος της κουλτούρας μου. Έτσι θα πρέπει να θυμόμαστε την ποιότητα και τις ευαισθησίες από αυτήν την κουλτούρα στις γενιές μας που χάνουν τη λαϊκή τέχνη. Νομίζω πως αυτό το ντοκιμαντέρ, δεν είναι μόνο για τη ζωή της Ρόζας, αλλά δίνει και νέο σχήμα και χρώμα και στη ζωή μου.

Ανήκεις σε εκείνες που πιστεύουν ότι δεν μπορεί να εμφανιστούν καλλιτέχνες σαν τη Ρόζα ή ότι η μουσική όσο περνούν τα χρόνια γίνεται «ελαφρύτερη»;
Η καλύτερη ερώτηση για έναν μουσικό ανθρωπολόγο! Δεν πιστεύω πως η τέχνη «ελαφραίνει». Κάθε εποχή έχει τη δική της ενέργεια και κατανόηση. Στην εποχή μας, η ανθρωπότητα έχει πολύ μπλεγμένες ζωές και τρέχει πολύ γρήγορα. Επίσης, έχει πολύ υλιστικές συνθήκες, όπως και πολύ εμπορικό marketing από τα Μ.Μ.Ε. Αλλά σε κάθε περίπτωση ο κόσμος προσπαθεί να κάνει κάτι καινούριο. Αν είναι «ελαφρύ» αυτό θα το καταλάβουμε 100 χρόνια μετά… Για παράδειγμα, είμαι σίγουρη πως η εποχή της Ρόζας είχε, επίσης, πολύ χαμηλής ποιότητας μουσική. Αλλά η Ρόζα και οι φίλοι της ήρθαν σήμερα. Μπορεί η Ρόζα να μην ξαναέρθει ως Ρόζα, αλλά το πνεύμα της θα έρθει ξανά. Πιστεύω πως τα δυνατά πνεύματα ζουν για μεγάλες χρονικές περιόδους… Δεν είναι τυχαίο το φιλμ για τη Ρόζα σήμερα…

Πώς προετοιμάζεσαι πριν κοινωνήσεις μια άγνωστη παλιά ηχογράφηση;
Προσπαθώ να καταλάβω την εποχή που ηχογραφήθηκε. Είναι σημαντικό να δίνει σημεία της ψυχής των μουσικών τότε για το πώς σκέφτονταν, ώστε να κρατήσουν το αυθεντικό μουσικό χρώμα. Γράφω σημειώσεις από τα τραγούδια που θα μελετήσω και μετά ακούω το ίδιο τραγούδι από διαφορετικούς μουσικούς ή και κάποια νέα ηχογράφηση του, αν αυτή υπάρχει. Πώς μια μουσική μπορεί να επηρεάσει τη ζωή σου; Δεν θα ήθελα να ρίξω την μουσική μου ιστορία και την καριέρα στο νερό. Μεγάλωσα με ανθρώπους που μου έμαθαν πόσο ωραία παράδοση και κουλτούρα έχουμε. Αυτή η ευθύνη μου έφερε τον σεβασμό της προσωπικής μου ζωής. Σήμερα διδάσκω στο πανεπιστήμιο, παραδοσιακή μουσική. Έτσι όταν κάνω κάτι με τη μουσική νιώθω ότι ξεκινάω από την αρχή. Πάντα έχω στο μυαλό μου ότι οι μουσικές αυτές δεν είναι δικές μου. Ανήκουν στους ανθρώπους, στους έρωτες τους, τις στενοχώριες τους, τις ευτυχίες τους, στην κουλτούρα τους. Έτσι πρέπει να είμαι πολύ προσεκτική όταν τραγουδάω…

Τι αισθάνεσαι για τη συναυλία στη Θεσσαλονίκη;
Είμαι στα αλήθεια ενθουσιασμένη γι’ αυτό. Θέλω να επισημάνω το υπέροχο ακροατήριο αυτής της πόλης, ενθυμούμενη την τελευταία μου συναυλία εκεί σε ένα γεμάτο θέατρο. Όταν τραγούδησα το «Nihavent Gazel» άκουσα την ησυχία του χώρου. Απλά ο κόσμος άκουγε. Έτσι πρέπει να πω ότι το κοινό της Θεσσαλονίκης, έχει ένα ευγενικό, ευαίσθητο και φυσικό ταλέντο για τη μουσική. Γι’ αυτό θέλω να το ξανασυναντήσω…

Ποια η άποψη σου για την προσέγγιση της παραδοσιακής μουσικής;
Όταν μελετώ προτιμώ το παλιό στυλ. Πιστεύω πως κάθε μετάφραση είναι αυτοσχεδιαζόμενη και μοναδική. Έτσι ακόμα κι αν θέλω να τραγουδήσω με τον ίδιο τρόπο με αυτόν που ακούω, δεν είναι δυνατόν. Έτσι, τραγουδώντας φυσικά κι ελεύθερα, γίνεται μια δική μου έκφραση…

Πώς αισθάνεσαι τον σύγχρονο προσανατολισμό της τουρκικής μουσικής;
Κάθε μουσικός, ακόμα και οι πολύ εμπορικοί ξέρουν ότι το τουρκικό ακροατήριο θέλει πάντα να ακούει μουσική από τις ρίζες. Έτσι κάθε στυλ, Ανατολίτικο, Ροκ, Έθνικ, Αραμπέσκ ή ότι άλλο περιλαμβάνει παραδοσιακές μελωδίες και ρυθμούς. Νομίζω είναι η εποχή του «glocalism», μπορείς να ακούσεις τοπικές μυρωδιές σε μια εμπορική μουσική παραγωγή. Έτσι, στην Τουρκία μπορούμε να διαχωρίσουμε τη μουσική σκηνή σε δύο μέρη. Ένα είναι οι εμπορικές παραγωγές με μερικά παραδοσιακά κύματα μέσα τους, και το άλλο όσοι μουσικοί και ακροατές ασχολούνται με τους κλασσικούς ανατολικούς αυθεντικούς δρόμους που είναι ένα σημαντικό κομμάτι.

Πότε αισθάνεσαι ικανοποιημένη;
Το καλύτερο μου είναι το στάδιο της προετοιμασίας, οι πρόβες γιατί τότε μαθαίνω, ακούω, βλέπω και διαβάζω ένα πλήθος λεπτομερειών και πληροφοριών. Έτσι όταν δουλεύω για κάτι, νιώθω εντελώς ο εαυτός μου. Μη νομίσεις πως είμαι «workaholic». Δεν είναι η δουλειά μου αυτή, αυτά χτίζουν σιγά – σιγά τη ζωή μου…

Yasmin Levy, Μάρθα Φριντζήλα, Mehtap Demir στο Stage
(26ης Οκτωβρίου 27, Σφαγεία, τηλ: 2310 566768)
Συναυλία αφιερωμένη στη Ρόζα Εσκενάζυ
Δευτέρα 17 Οκτωβρίου Ώρα έναρξης: 22:30
Προπώληση εισιτηρίων: 15€