Η Γυάρος, το μικρό αυτό κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου, έχει συνδέσει το όνομά του με μερικές από τις πιο μαύρες σελίδες της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας. Τόπος εξορίας, βασανιστηρίων και αποθήκης ψυχών.
Γυάρος το «Νταχάου της Μεσογείου» ή «θανατονήσι»
Το άνυδρο αυτό νησί, που είχε «φιλοξενήσει» έως και 22.000 εξόριστους, έμελλε να συνδέσει το όνομά του, ως τόπο σκοτεινό, το λεγόμενο «θανατονήσι».
Ήταν το μακρινό 1947, όταν οι αρχές συλλαμβάνουν την ιδέα για την δημιουργία της περίφημης αυτής χαρακτηριστικής φυλακής με τα κόκκινα τούβλα. Το «Νταχάου της Μεσογείου», όπως ήταν ήδη γνωστή στην υπόλοιπη Ευρώπη, με την τραγική ειρωνεία της χαρακτηριστικής αρχιτεκτονικής ομοιότητας με το κόκκινο τούβλο.
Επισήμως, πρόκειται για ένα είδος αναμορφωτηρίου, όπου οι απειθάρχητοι θα μετατρέπονταν με τη χρήση διαφόρων σωματικών ποινών σε «πραγματικούς Έλληνες». Στην πραγματικότητα ήταν τόπος καταναγκαστικής εργασίας και βασανιστηρίων, των αντιφρονούντων του Εμφυλίου Πολέμου.
Οι πρώτοι κρατούμενοι
Οι πρώτοι 551 κρατούμενοι από τις φυλακές της Καλαμάτας αποβιβάστηκαν στο νησί στις 11 Ιούλη του 1947. Τότε ξεκίνησαν οι πρώτες οικοδομικές εργασίες στο νησί που περιελάμβαναν εκβραχισμούς και διαμορφώσεις του εδάφους, διάνοιξη δρόμων, κτίσιμο ειδικών κτιρίων φυλακών, αποθηκών, κατοικιών φυλάκων, πυροβολείων, κ.α. Όλες οι εργασίες έγιναν από τους εξόριστους φυλακισμένους, με πρώτους τους κρατούμενους φαντάρους του Τάγματος Σκαπανέων του Αγίου Νικολάου Κρήτης, που τους έφεραν στο νησί στο τέλος Απρίλη του 1947.
Σε πέντε όρμους του νησιού δημιουργήθηκαν στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στον πρώτο όρμο, το 1950 βρισκόταν 5.500 κρατούμενοι, στον δεύτερο 1.500, στον τρίτο 990, στον τέταρτο 2.000 και στον πέμπτο 300 κρατούμενοι. Εκτός από τους πολιτικούς κρατούμενους, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά εξέτισαν ποινές εξορίας στη φυλακή της Γυάρου ως χριστιανοί αντιρρησίες συνείδησης. Με την ολοκλήρωση της κατασκευής των φυλακών, το 1952, η φυλακή καταργήθηκε.
27 Μαρτίου 1961 – Κλείνουν οι φυλακές Γυάρου με τη μεταφορά σε άλλες φυλακές των τελευταίων 137 κρατουμένων, πολιτικών στη μεγάλη πλειοψηφία τους, που βρίσκονταν εκεί.
Η Χούντα των Συνταγματαρχών
Το μαρτύριο όμως των χιλιάδων εξόριστων αντιφρονούντων δεν σταμάτησε εκεί. Κατά την περίοδο της Χούντας των Συνταγματαρχών, το 1967 οι φυλακές ξανανοίγουν και για πρώτη φορά ανάμεσά τους βρίσκονταν και γυναίκες, ακόμη και εγκυμονούσες. Ανάμεσα στους πιο γνωστούς κρατούμενους της Γυάρου περιλαμβάνονταν ο μετέπειτα υπουργός Εξωτερικών επί κυβέρνησης ΠΑΣΟK Γιάννης Χαραλαμπόπουλος καθώς και ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος.
Δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής κάνουν λόγο για εξόριστους στο νησί οι οποίοι ζούνε κάτω από ιδιαίτερα καλές συνθήκες αποκρύπτοντας συστηματικά την αλήθεια από την κοινή γνώμη.
Ενδεικτικό είναι το γεγονός πως οι περισσότεροι φύλακες που έφτασαν εκεί έφτασαν με δυσμενή μετάθεση, οι πλειονότητα των οποίων προερχόταν από την Φρουρά της Βουλής των Ελλήνων, οι οποίοι κρίθηκαν ανίκανοι να υπηρετήσουν το καθεστώς.
«Το 1967, λίγο μετά την εγκαθίδρυση της δικτατορίας, ρεπόρτερ του γερμανικού περιοδικού Stern πέταξαν πάνω από τη Γυάρο, τράβηξαν φωτογραφίες και τις έστειλαν στην Ευρώπη. Το ίδιο επανέλαβαν λίγους μήνες μετά δημοσιογράφοι του γαλλικού περιοδικού Paris-Match».
Το καθεστώς των συνταγματαρχών δεν μπορούσε πλέον να αντικρούσει την αλήθεια. Το αποδεικτικό υλικό από τη Γυάρο συνέβαλε στον μετέπειτα αποκλεισμό της δικτατορικής Ελλάδας από το Συμβούλιο της Ευρώπης λόγω καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Με τη πτώση της Δικτατορίας στην Μεταπολιτευτική πλέον Ελλάδα, δεκάδες εξόριστοι επέστρεψαν από το νησί ενώ με υπουργική απόφαση του 2001 το κτήριο των φυλακών χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο.
Διαβάστε επίσης:
Οι καπναποθήκες του κέντρου της Θεσσαλονίκης – 43ο oικοδομικό τετράγωνο
σχετικά νέα
Διαβάστε όλα τα τελευταία νέα | Ενημερωθείτε
