«Φρανκενστάιν» το θρυλικό μυθιστόρημα που έγραψε η 18χρονη Μέρι Σέλλεϋ

To μυθιστόρημα «Φρανκενστάιν» της Μέρι Σέλλεϋ (30/08/1797-01/02/1851), συχνά αποκαλείται το πρώτο αληθινό έργο επιστημονικής φαντασίας επηρεασμένο-πέρα από τα προσωπικά βιώματα της συγγραφέως- αλλά και από τα πειράματα του Λουίτζι Γκαλβάνι.

Η Σέλλεϋ, μέσα από αυτό το διαχρονικό έργο, κατάφερε όχι μόνο να σπάσει το ανδροκρατούμενο πλαίσιο του συγκεκριμένου λογοτεχνικού είδους αλλά και να τοποθετήσει με θάρρος την ανθρώπινη φύση στην καρδιά της υπόθεσης, ενάντια στην αλαζονεία του επιστημονικού ορθολογισμού, της εξουσίας και της εκκλησιαστικής ευσέβειας της εποχής.

Κι όλα αυτά κάτω από τον πόνο της απώλειας και τον φόβο για το μέλλον της οικογένειάς της, επειδή επέλεξε ως γυναίκα να ασχοληθεί με την συγγραφική τέχνη.

Βιογραφικά στοιχεία

Η συγγραφέας του γοτθικού μυθιστορήματος «Φρανκενστάιν» (ή Μοντέρνος Προμηθέας)-“Frankenstein:The Modern Prometheus (1818)-, Μέρι Σέλλεϋ, ήταν κόρη του ριζοσπαστικού φιλοσόφου Γουίλιαμ Γκόντγουιν, ο οποίος την περιέγραψε ως «ιδιαίτερα τολμηρή, κάπως επιβλητική και ενεργή στο μυαλό». Η μητέρα της, η οποία πέθανε λίγες μέρες μετά τη γέννησή της, ήταν η διάσημη υπερασπιστής των δικαιωμάτων των γυναικών, Μέρι Γουολστόουνκραφτ.

Στην εφηβεία και σε ηλικία 16 ετών, η Μέρι έφυγε στην Ιταλία με τον ποιητή Πέρσι Σέλλεϋ, ο οποίος γοητεύθηκε από την ακαταμάχητη αγριότητα των συναισθημάτων της. Το σκάνδαλο που ξέσπασε ωστόσο ήταν μεγάλο για τα δεδομένα της εποχής, καθώς ο Σέλλεϋ ήταν παντρεμένος. Το παράνομο ζευγάρι παντρεύτηκε το 1816 μετά την αυτοκτονία της συζύγου του Σέλλεϋ.

Κατά τη διάρκεια του έγγαμου βίου τους, απέκτησαν πολλά παιδιά, από τα οποία μόνο ένα επέζησε. Κι αυτό το στοιχείο θα παίξει πρωτεύοντα ρόλο στην γέννηση του διάσημου τέρατος…

Η γέννηση του “τέρατος”

Η Μέρι Γουολστόουνκραφτ Γκούντγουιν Σέλλεϋ άρχισε να γράφει το «Φρανκενστάιν», όταν ήταν δεκαοκτώ ετών, δύο χρόνια αφότου είχε μείνει έγκυος στο πρώτο της παιδί.  Ένα μωρό που έζησε μόλις λίγες ημέρες μετά τη γέννησή του και του οποίου το όνομα, για έναν παράξενο λόγο, δεν αναφέρει στο ημερολόγιό της.

«Θήλασε το μωρό», έγραφε για 10 ημέρες στο ημερολόγιο της, μέχρι την ενδέκατη: «Ξύπνησα τη νύχτα για να το θηλάσω, φαινόταν ότι κοιμόταν τόσο ήσυχα που δεν το ξύπνησα». Το πρωί η Μέρι Σέλλεϋ θα γράψει: «Βρήκα το μωρό μου νεκρό». Με τη θλίψη για τον θάνατο του πρωτότοκου παιδιού της και τον πυρετό από μία φλεγμονή στο στήθος της, ήρθε το πρώτο όραμα της ανάστασης ενός νεκρού κορμιού. «Ονειρεύτηκα ότι το μωρό μου ήρθε ξανά στη ζωή. Ότι είχε μόνο κρύο και ότι το τρίψαμε μπροστά στη φωτιά και έζησε. Ξύπνησα αλλά μωρό δεν υπήρχε», θα σημειώσει στο ημερολόγιο.

Έγκυος και πάλι μόλις εβδομάδες αργότερα, άρχισε να γράφει το «Φρανκενστάιν» και ήταν έγκυος στο τρίτο της παιδί όταν το τελείωσε. Δεν έβαλε το όνομά της στο βιβλίο της το οποίο εξέδωσε ανώνυμα, στις 11 Μαρτίου 1818, κυρίως από την ανησυχία ότι μπορεί να χάσει την επιμέλεια των παιδιών της— και δεν έδωσε ούτε όνομα στο τέρας της.

Οι πρώτες κριτικές του βιβλίου δε θα λέγαμε ότι ήταν διθυραμβικές, ωστόσο η λατρεία των αναγνωστών εκείνης της εποχής για ιστορίες φαντασμάτων σε συνδυασμό με την άριστη χρήση της λογοτεχνικής γλώσσας του μυθιστορήματος (ακόμα και οι επικριτές του “φρικιαστικού” περιεχομένου του «Φρανκενστάιν» συμφωνούσαν σε αυτό), οδήγησαν το ανώνυμο τέρας να ανέβει σύντομα ως θεατρικό έργο.

(Διαβάστε την κριτική του Πέρσι Σέλλεϋ για το μυθιστόρημα «Φρανκενστάιν» εδώ)

Η πρώτη θεατρική παραγωγή του «Φρανκενστάιν»

H πρώτη θεατρική παραγωγή του «Φρανκενστάιν» έγινε στο Λονδίνο το 1823 (τότε η συγγραφέας είχε γεννήσει τέσσερα παιδιά, είχε θάψει τρία και έχασε ακόμα ένα  μωρό που παρέμεινε κι αυτό ανώνυμο στο ημερολόγιό της, σε μια αποβολή τόσο σοβαρή που παραλίγο να πεθάνει από αιμορραγία), το τέρας καταχωρήθηκε στην διαφημιστική ταμπέλα του θεάτρου ως «––––––».

Αλλά και η ίδια ως δημιουργός δεν είχε δικό της όνομα. Όπως το πλάσμα που συναρμολογήθηκε από τα πτώματα που συνέλεξε ο Βίκτορ Φρανκενστάιν, το όνομά της ήταν ένα σύνολο μερών: το όνομα της μητέρας της, της φεμινίστριας Μέρι Γουόλστόουνκραφτ, ραμμένο με αυτό του πατέρα της, του φιλοσόφου Γουίλλιαμ Γκόντγουιν, μπολιασμένο με αυτό του συζύγου της, Πέρσι Μπάισι Σέλλεϋ. Λες και η Μέρι Σέλλεϋ ήταν το άθροισμα των σχέσεών της, κόκαλο από το κόκκαλό τους και σάρκα από τη σάρκα τους, αν όχι το γάλα από το γάλα της μητέρας της, αφού η μητέρα της είχε πεθάνει έντεκα μέρες μετά τη γέννησή της, «Ξύπνησα και δεν βρήκα μητέρα».

(Το όνομα της συγγραφέως “εμφανίστηκε” για πρώτη φορά στην μετέπειτα έκδοση του βιβλίου το 1823, στο Παρίσι)

Ένα πολυδιάστατο μυθιστόρημα

Το «Φρανκενστάιν» είναι τέσσερις ιστορίες σε μία: μια αλληγορία, ένας μύθος, ένα επιστολικό μυθιστόρημα και μια αυτοβιογραφία, ένα χάος λογοτεχνικής γονιμότητας που άφησε την πολύ νεαρή συγγραφέα του με κόπο να εξηγήσει τους «αποκρουστικούς απογόνους της».

Στην εισαγωγή που έγραψε για μια αναθεωρημένη έκδοση το 1831, η Σέλλεϋ αναρωτήθηκε: «Πώς εγώ, τότε ένα νεαρό κορίτσι, σκέφτηκα, και διευρύνθηκα πάνω σε μια τόσο φρικτή ιδέα», φτιάχνοντας  μια ιστορία στην οποία ουσιαστικά έσβησε τον εαυτό της ως συγγραφέα, επιμένοντας ότι η ιστορία της είχε έρθει μέσα από ένα όραμα («Είδα—με κλειστά μάτια, αλλά οξεία διανοητική όραση,—είδα τον χλωμό μαθητή των αγιασμένων τεχνών να γονατίζει δίπλα σε αυτό που είχε φτιάξει ») και ότι η συγγραφή του συνίστατο στο «να κάνω μόνο μια καταγραφή αυτού του ονείρου».

«Ήταν μια θλιβερή νύχτα του Νοεμβρίου που είδα την ολοκλήρωση των κόπων μου», λέει η Σέλλεϋ μέσω του Βίκτορ Φρανκενστάιν, ενός φοιτητή πανεπιστημίου, ο οποίος κοιτάζει το «άψυχο πράγμα» στα πόδια του, να ζωντανεύει: «Είδα το θαμπό κίτρινο μάτι του πλάσματος ανοιχτό. Ανέπνευσε σκληρά και μια σπασμωδική κίνηση ταράχτηκαν τα άκρα του». Έχοντας κοπιάσει τόσο πολύ για να ζωντανέψει το πλάσμα, βρίσκει τον εαυτό του αηδιασμένο και τρομοκρατημένο – «ανίκανος να αντέξει την πτυχή του όντος που είχα δημιουργήσει» – και φεύγει, εγκαταλείποντας το δημιούργημά του, χωρίς όνομα. «Εγώ, ο μίζερος και ο εγκαταλελειμμένος, είμαι μια έκτρωση», λέει το πλάσμα, πριν, στην τελευταία σκηνή του βιβλίου, εξαφανιστεί σε μια σχεδία πάγου.

Ο πρώτος κινηματογραφικός “Φρανκενστάιν”

Έναν αιώνα αργότερα, ο Μπόρις Κάρλοφ έπαιξε το πλάσμα στη λαμπρή παραγωγή της Universal Pictures του 1931, «Φρανκενστάιν», σε σκηνοθεσία Τζέιμς Γουέιλ, το τέρας —εξαιρετικά εύγλωττο, μορφωμένο και πειστικό στο μυθιστόρημα— δεν ήταν πλέον ανώνυμο, αλλά άφωνο, λες και αυτό που είχε να πει η Σίλλεϋ ήταν πολύ ριζοσπαστικό για να ακουστεί, μια αγωνία ανείπωτη.

Mε πληροφορίες από: romantic-circles.org, britanicca.com, frankensteindiaries.com

«Φρανκενστάιν» το θρυλικό μυθιστόρημα που έγραψε η 18χρονη Μέρι Σέλλεϋ | γράφει η Αριστέα Βραζιώτη| cityportal.gr

Νεκροταφείο STULL: Μία από τις 7 πύλες της Κολάσεως-Ανατριχιαστικές μαρτυρίες (ΒΙΝΤΕΟ)